BÜYÜK AGABEY SIZI GÖZETLIYOR (Big Brother is watching you)

BÜYÜK AÐABEY SÝZÝ GÖZETLÝYOR

http://www.kriter.org/images/stories/194_1.jpg

George Orwel’in ‘Bindokuzyüz seksendört’ adlý trajik romanýný okumamýþsanýz bile içeriðiyle ilgili bilginiz olmuþtur. Fýrsat bulduðunda diktatörlüklerin nasýl bir paranoyaya dönüþerek insanýn her anýný gözlem ve kontrol altýnda tutmaya yönelebilecekleri konusunda dehþete düþüren bir tabloyu resmediyordu. Yayýnlandýðýnda deðil fakat soðuk savaþýn kýzýþtýðý, Komünizmin Avrupa için tehdit olarak algýlandýðý 1950’lerden sonra ilgi odaðý oldu. Baþkalarý tarafýndan izlenmeyen, kendine ait bir dakikasý bile olmayan insanýn içinde bulunduðu durumun tasviri, bu tehditi hisseden herkesi derin bir þekilde kaygýlandýrmýþtý. Yanlýþ birþey yapmýyor olsak dahi her anýmýzýn baþkalarý tarafýndan izlenmesi, hatta izleniyor olduðu düþüncesi bize korkunç gelir. Genelde ayrým gözetmeksizin diktatörlüklere, özelde Sovyet-Komunist rejimine eleþtiri olduðu düþünülerek revaç bulan kitap güncelliðini yitirerek raflara kaldýrýldý. Ýnsanýmýz böyle bir dönemin gelebileceði endiþesini taþýyarak tedirginlik yaþadý, savaþa hazýrlandý. Sovyetlerin daðýlmasýyla birlikte gündemden düþerek unutulmaya yüz tuttu. Soðuk savaþýn ‘Büyük Aðabey’i, varmak istediði þeyin olmazlýðýný görerek kendi kendini tasfiye etmiþti.

Kitaptaki söylemin tersine bugün Dünya’nýn ne kadar özgürleþtiðinden söz edilmektedir. Ýletiþim teknolojisindeki inanýlmaz geliþmeler insanýn önündeki engelleri yýkmýþtýr. Ýnternetin yaygýnlaþmasýyla bilgiye ulaþým kolaylaþmýþtýr. Bir fikriniz varsa onu yaymanýz basittir. Ýnternette gazete, dergi çýkarabilir; T.V kanalý dahi açabilirsiniz. Ýzleyici kitlesi de bulabilirsiniz. Ýnternette sýnýr kavramý da ortadan kalkmýþtýr. Bu hem fiziksel, hem de manevi anlamdadýr. Mal ve hizmetler sýnýr tanýmadan bir týklamayla kapýnýza kadar gelmektedir. Sanal kimliðinizle ahlaki yahut legal hiçbir endiþe duymaksýzýn düþüncelerinizi ifade edebilirisiniz. Yurtdýþýndan satýnaldýðýnýz bir malýn þu anda hangi ülke gümrüðünde olduðunu, ilgili kargo þirketinin web sayfasýndan öðrenebilirsiniz. Bunlarýn þimdiye kadar hiç olmadýðý kadar insaný özgürleþtirdiði iddia edilmektedir. Her davranýþýmýzý izlemek ve kontrol altýnda tutmak isteyen dikatatörlükler çok geride kalmýþlardýr. Internetteki bu sýnýrsýz özgürlüðe getirilmesi mümkün her engel büyük tepkiyle karþýlanmaktadýr. Günümüzde internet özgürlüðü adeta kutsanmýþ bir kavram niteliðine bürünmüþtür.

Ýnternet kullanýmýnýn gün geçtikçe yaygýnlaþacaðý anlaþýlmaktadýr. Özel sektörün dýþýnda birçok resmi kuruluþ da halký ilgilendiren konularda internete baþvurulmasý için gerekli düzenlemeleri yapmaktadýr. Bankalar, YÖK sýnav sonuçlarýný öðrenmek, askerlik baþvurularý, vatandaþlýk iþlemleri v.s gibi þeyler internetten yapýlabilmekteler. Bu hem vatandaþ için kolaydýr; hem de ilgili kurum... Vatandaþ için kolaydýr çünkü hiçbir fiziksel çaba harcamasý gerekmeden klavye ile iþlemini yürütebilmektedir. Ýlgili kurum için kolaydýr çünkü bu iþ için bir eleman istihdam etmek, ona bir mekan saðlamak, vergi, sigorta ödemek gibi yükümlülüklerden kurtulmaktadýr. Ýnternetle ticaret, çok az emek harcayarak çok büyük bir hacim yakalamayý mümkün kýlmaktadýr. Yahoo.Com, amazon.com, ebay.com gibi uluslararasý þöhret sahibi siteler, normalde binlerce iþçi çalýþtýrarak yakalayabilecekleri ticaret hacmini basit bir web sayfasý dizaynýyla saðlayabilmektedir. Rekabet edebilmenizin tek yolu, ayný þeyi sizin de yapmanýzdýr. Ýnternet ile içli dýþlý olmak artýk kaçýnýlmaz bir yol olarak önümüzde durmaktadýr. Birçok yýkýma malolmasýna raðmen...

Ýnternet aleyhine mümkün ki birþey duymuyorsunuzdur. Dünya’da onu yaygýnlaþtýrmak için adeta bir konsensüs oluþmuþtur. Elinin altýndakilerin ne yaptýklarýndan, ne ile meþgul olduklarýndan kim haberdar olmak istemez? Bu, bir devlet yöneticisi olsanýz da böyledir, bir aile reisi olsanýz da. Ýnternetin asýl kazandýrdýklarý büyük devletlerdir. Onlar her anlamda büyük kazançlar elde ederken diðerlerinin aleyhine geliþen bir durum söz konusudur. Kendi kültürlerini ve ürettikleri mallarý kolayca Dünya’ya ulaþtýrabilmekteler. Karþý çýkanlarýn yapabilecekleri çok þey kalmamýþ, geri dönülemez noktaya çoktan gelinmiþtir.

Ýnternetin yerel üreticiye zararý büyüktür. Ýnternette satýlan ürünler, maliyeti dolayýsýyla hem ucuz ve hem de son teknoloji nedeniyle kalitelidir. Kaliteli ve ucuz üretim için gerekli altyapýyý oluþturamamýþ ülkelerin tüccarlarý rekabet edemediklerinden zarar görmektedirler. Bu ülkelerde tüketicler gün geçtikçe ithal mala yöneldiklerinden iþsizlik oraný artar. Ýnternetten yapýlan her alýþveriþ; ürün iç piyasa malý olsa da iþsizliðin artýþýný getirir. Þimdi kimse bunun farkýnda deðildir ancak; yakýn zamanda çaðýmýzýn büyük sorunu iþsizliðin daha da baþa çýkýlmaz hale geleceðini görmek için fazla uzak görüþlü olmaya gerek yoktur.

Ýnternet siteleri o kadar geliþiyorlar ki; hangi maldan, hangi satýþ noktasýnda ne kadar bulunduðunu bilmek, sayým yapmaya gerek kalmadan mümkün oluyor. Gün bitiminde nerede kaç tane satýlmýþ olduðunu da. Bilgileri alan ilgili fabrikanýn imalat þefi buna göre üretim planlamasý yapabiliyor. Ertesi gün ne kadar mal imal etmesi gerektiðini tespit edebiliyor. Böylece gereksiz stok nedeniyle artan maliyet yükünden kurtuluyor, rekabette avantaj elde ediyor. Bu nimetlerin külfeti, iþsizlik oranýndaki artýþla topluma geri dönecektir. Ýnsan eksenli olmayan, daha fazla kar hedefleyen bir yaþam anlayýþýnýn varacaðý nokta burasý olabilirdi.

Dünyanýn global üreticileri her ülkedeki satýþ maðazalarý zincirine baðlý kalmaktan; onlarý ikna etme zorluklarýndan da kurtulmuþ oluyorlar. Normal bir alýþveriþte ancak vitrinde olan mallar arasýnda bir tercih yapmanýz söz konusudur. Bir maðazanýn yetkilisi, ürünler arasýnda tercih yapýp tüketiciyi belirli bir ürüne yönlendirebilir. Fakat þimdi bu mümkün deðildir. Fabrikanýn web sayfasýna girip aradýðýnýz ürünün özelliklerini görerek, satýþ maðazasýna baðýmlý kalmadan istediðinizi fabrikaya doðrudan sipariþ edebilirsiniz. Bu tarz satýþlar daðýtým aðýna olan ihtiyacý peyderpey azaltacak, belki ortadan kaldýracaktýr. Daha az personel; daha çok sanal maðaza derken ticaret sadece internette yapýlýyor olacaktýr. Böylece nerede olduðu bilinmeyen bir kutunun insafýna terk olacaksýnýz. Özgürlük zannettiðiniz þey sizi bir kutunun insafýna hapsedecek.

Bu sadece ticarette mi böyledir? Ya düþünce planýnda?

Bugün kullanýlmakta olan kiþisel bilgisayarlarýn güvenliðinin ne kadar zayýf olduðu bilinmektedir. Bunun kasýtlý olarak böyle yapýldýðýna dair iddialar vardýr. Bill Gates’in biyografisini ve iþ ortaðýyla anlaþmazlýðýnýn anlatýldýðý bir T.V programýndan sonra ben de bu düþünceye hak verdim. Ýsteyen birisi sizin bilgisayarýnýzda sakladýðýnýz her bilgiye ulaþabilir. Banka hesabýnýzda ne kadar paranýz olduðunu, kimlere ne miktarda havale yapmýþ olduðunuzu bilebilir. Satýn alýrken hangi markalarý ve hangi satýþ merkezlerini tercih ettiðinizi de... Sonra hangi yazarlarý okuduðunuzu, hangi yazýya hangi tepkiyi verdiðinizi öðrenmesi zor deðildir. Ziyaret ettiðiniz siteleri ve nelerle ilgili olduðunuzu. E-mail mektupalarýn kopyalarýnýn saklandýðý artýk biliniyor. Casus programlarla herbir klavye hareketiniz takip edilebiliyor. Kullanmadan duramadýðýnýz cep telefonunuzun her 5-10 saniyede bir gönderdiði sinyal nerede olduðunuzu bilmek isteyenleri haberdar etmeye yeterli. Kredi kartlarýnýzla hangi satýþ yerlerine müptela olduðunuz ve neler aldýðýnýz saklý kalamýyor. Bütün bunlarýn ulaþýlmasý zor olamayan þeyler olmasý sizi endiþelendirmiyor mu?

George Orwel’in romanýnda bahsi geçen ve insanýn düþüncelerini takip eden düþünce polisini, bir sovyet diktatörlüðünde göreceklerini sananlar onu þimdi hiç beklemezken karþýlarýnda görmenin þaþkýnlýðýný yaþayacaklar mý?

‘La Fontain masallarý’ batý insanýný besleyen önemli kültürel öðelerden biridir. Onlardan Güneþle Rüzgarýn yarýþýný anlatan biri, belki içinde bulunduðumuz durumu özetlemeye yeterlidir. Güneþ ile rüzgar, hangisinin daha güçlü olduðuna dair aralarýnda tartýþmýþlar. Sonra güçlerini paltolu bir adamýn üzerinde denemeye karar vermiþler.. Paltoyu çýkarmayý kim baþarýrsa iddiayý o kazancakmýþ. Önce rüzgar baþlamýþ. Esip gürlemiþ. Fakat adam gittikçe þiddeti artan rüzgar karþýsýnda paltosuna iyice sarýlmýþ. Sonunda pes etmiþ. Sýra kendisine gelince Güneþ, parlak ýþýklarýyla ýsýtmýþ yeryüzünü. Hava o kadar sýcak olmuþ ki, terlemeye baþlayan adam paltosunu kendiliðinden çýkarmýþ. Masal, insanýn zihnine adeta kazýnan þu sözlerle biter: ‘ikna etmek zorlamaktan daha iyidir.’

Rüzgar gibi esip gürleyen diktatörlükler insanýn direnci karþýsýnda tutunamayarak daðýldý. Güneþ gibi davranmaya çalýþan batý, bizleri bir kutunun içine týkmak için çok çaba sarfetmiyor.

Ne kadar da çok gönüllüsü var!

Yazar Raci Durcan

11-05-2007