Akil ve Iman

"Ben aþýrýlýklardan uzak, kalbi temiz, ýlýmlý bir Müslümaným! Ben imaný bütün bir insaným! Allah’a inancým tamdýr!..”

Sýkça iþitiriz bu ve benzeri cümleleri. Acaba, bu ve benzeri sözleri tekrarlamakla kalp temiz; iman bütün olur mu?

Ýmanýn bütünlüðü, dünyaya gönderiliþ gayesi olan, “Allah’a iman, marifetullah (Allah’ý bütün isim ve sýfatlarýyla tanýmak, bilmek) muhabbetullah (Allah’ý sevmek) çerçevesinde diðer iman þartlarýný gözlem ve tecrübelere dayanarak, aklî, ilmî belgelerle, delillerle kabul edip özümsemektir.

Sadece kalbin temizliði ve “Allaha inandým” demek kâfi mi? Ýman esaslarý bir bütündür. Bir odanýn oda olabilmesi için, pencere ve camlarýnýn dahi olmasý gerekir. Aksi halde o oda olmaz; orada oturulmaz; ancak depo olur. Dolayýsý ile Allah’a, meleklere, peygamberlere, kitaplara, âhirete (öldükten sonra dirilmeye, hayatýnýn hesabýný vermeye ve Cennet-Cehenneme, vs.), bütün varlýklarýn plâný, programý olan kadere iman etmek gerekir.

Dikkat edilirse, “inanmak” kelimesi deðil, “iman” tabiri kullanýlýyor. Ýnanmak, herhangi bir þey hakkýndaki olumlu veya olumsuz düþüncenin kabul ve ifade edilmesidir. Ýman ise; zihnin; hayal ve tasavvurdan sonra akýl (gözlem, deney, tecrübelere dayanarak, delil ve belgelere dayanarak), iz’ân (anlayýþ, kavrayýþ), iltizam (taraftar olma) ve en son merhale olan itikada ulaþmadýr.

Aklýn verilmesinin de bir ana gayesi vardýr. Allah’ý aramak büyük bir ihtimalle, aklýmýzýn zorunlu sonucudur.1 Hiçbir þuur sahibi, kâinatýn parçalarý kadar þahitleri bulunan yüce Yaratýcýyý inkâr edemez. Etse, bütün kâinat onu yalanlar. J. J. Rousseau bu gerçeði, “Bütün hayatý boyunca kalbi içinde ‘Asla Allah yoktur’ diyenler varsa, ya yalancý, ya da mecnûndurlar”2 sözleriyle dillendirir.

Tek bir Yaratýcýya, meleklere, peygamberlere, kitaplara, Ýlâhî program kadere ve âhirete, yâni diriltilip sonsuz hayata mazhar edilmeye iman etmek aklî bir zorunluluktur. Çünkü, çok ince, hassas, girift, komplike bir planýn, düzenin geçerli olduðu kâinatýn bir Yaratýcýsý olmalýdýr. Aksi halde düzen devam etmez. Bu küçücük dünyamýzý sayýsýz çeþitli canlý-cansýz varlýkla þenlendiren; uzaklýktaki bir nebulanýn da içinde yer aldýðý muhteþem kâinatý boþ býrakmaz; seyirci, mütalaacý, dellâl, ilâncý, gözlemci ve temsilci olarak melek ve ruhanilerle doldurmuþ olmalýdýr. Ýnsanoðlunu dünyaya gönderen Zat; bunun hikmetini, gayesini, amacýný bildirmek için öðretmen bir elçi; o muallimin elinde bir katalog vermesi son derece lüzumludur. Bütün bunlarýn sonucunda muhteþem bir sonuç ve sonsuz bir hayatýn var olmasý gerektiði de aklýn kesin kabul edeceði hususlardandýr.

Tabiat hadiseleriyle gücümüz arasýndaki orantýsýzlýk; ömrümüzün her gününde, belki her saatinde karþýlaþtýðýmýz çeþitli sýkýntý, problem, hastalýk, felâketler karþýsýnda aczimiz; “ölüm” karþýsýnda çaresizliðimiz sonsuz kudret, kuvvet, ilim, irade ve sâir sýfatlar Sahibine imâný zarûrî kýlar ve bu iman aklýmýza tam bir emniyet verir.3 Eðer hayat imanla olmazsa, akýl; ýzdýrap, sýkýntý, üzüntülere boðulur.4 Dolayýsýyla iman, dünyada dahi manevî Cenneti temin eder ve ölümü Cennet tezkeresine çevirir.5 Özellikle Allah’a imanýn kazandýrdýðý güzelliklerin gizemi bizi mutluluðun þahikasýna çýkarýr. Þu halde, “iman ve ibadet” aklî, fýtrî, tabiî bir olgudur. Ancak, ýþýk olmaksýzýn nesneleri göremediðimiz gibi; akýl da, doðru çizgiyi yalnýz baþýna göremez. Akýl, gerçekleri ancak imân nûruyla görebilir.

Dipnotlar: 1-Dr. Alexis Carrel, Baþarýnýn Sýrlarý, s. 113; 2-J. Jacgues, Rousseau, Emil (Çev. H. Ülken-A. Ülgener-S. Güzey) Ýst. 1966 s. 243; 3-Sözler, s. 25; 4-Mektûbât, s. 450; 5-Hutbe-i Þâmiye, s. 75

Ali Fersadoglu, Yeni Asya Gazetesi