(15.03.2022) Uçak korkusu

[Webmaster]

Uçak korkusu

Evinin üstünden uçaklar geçerken, Bediüzzaman derinden derine sevinçli bir halde “Ben bunlarla (uçaklarla) iftihar ediyorum. Benim nev'imin icadı olduğu için, sair kainat kardeşlerime karşı nevimin hesabına iftihar ediyorum“ der.

 

İnsan teknolojinin kölesi olunca, bağımlı olur, hayatını teknolojiye göre ayarlamaya başlar. Randevularını televizyondaki dizisine, telefonundaki oyunlara göre ayarlamaya başlar, önemli şeyleri ihmal eder, sorumluluklarını yerine getirmez. Fakat teknoloji nimeti insanın hizmetine verildiğinde, bereketlenir ve insana çok faydası olur.

 

Uçak da böyle bir nimettir. Fakat bu nimetin getirdiği özel bir psikolojik sorun da vardır: Uçak korkusu.

 

Literatürde Aviofobi olarak bilinen uçak korkusu aslında çok yaygındır. Kimisinde çok az bir şekilde bulunur ve bu şekilde bastırabilinir, kimisinde de korku kendisini belirli bir şekilde gösterir. Uçak korkusu, daha uçağa binmeden başlar ve insanı tedirgin eder. Fakat birçok kişi, uçaktan korkmalarına rağmen, uçağa binerler ve uçuş süresince kendilerini rahatlatmaya çalışırlar.

 

İstatistik veriler

 

Almanya´da yapılan bir araştırmaya göre toplumun %15´inde uçak korkusu var. Buna ilaveten %20´si ise uçakta kendisini huzursuz hissediyor.

 

Sayılara bakar isek uçak kazaları çok nadir gerçekleşiyor. 2014´de havalanan uçakların 0,0003% düşmüş, 2015´de 0,00028%, 2016´da 0,00021%, 2017´de 0,00024%, 2018´de 0,00026% ve 2019´da 0,00029%. Yani 2019´da 1 milyon uçaktan sadece 3 tanesi düşmüş.

 

1970´lerde 4,4 milyar insan uçağa binmiş, kazalardan dolayı 16828 insan hayatını kaybetmiş. 80´lerde 7,8 milyar yolcudan 13048´i hayatını kaybetmiş. 90´larda 12,9 milyar yolcudan 11681, 2000´lerde 19,2 milyar yolcudan 8112 ve 2010´larda 34,8 milyar yolcudan 4393´ü kazadan dolayı hayatını kaybetmiş. Yani uçak yolcularının sayısı hızla artarken, kazadan dolayı vefat edenlerin sayısı artmıyor, aksine hızla iniyor.

 

Uçak kazalarının hangi durumlarda olduğuna baktığımızda, 2017´de gerçekleşen 32 kazanın uçak yerdeyken olduğunu görüyoruz. Bu kazalardan dolayı 1 kişi hayatını kaybetmiş. 13 kaza yolculuk başlarken olmuş, 3 kişi vefat etmiş. 27 kaza havada gerçekleşmiş, 2 kişi vefat etmiş. 38 kaza da inerken olmuş, 2 kişi hayatını kaybetmiş. 2022´de bu sayılar gerilemiş. Uçak yerdeyken 12 kaza olmuş, kimse vefat etmemiş. Yolculuk başlarken 9 kaza olmuş, 1 kişi hayatını kaybetmiş. 28 kaza uçarken olmuş, 5 kişi vefat etmiş. İnerken de 32 kaza gerçekleşmiş, 3 kişi vefat etmiş.

 

2022´de Kuzey Amerika´da 33 kaza olmuş, 11 kişi vefat etmiş. Asya´da 18 kaza olmuş, 156 kişi hayatını kaybetmiş. Afrika´da 11 kazada 50 kişi vefat etmiş. Avrupa´da 10 kaza olmuş, kimse vefat etmemiş. Güney Amerika´da 5 kazada 5 kişi vefat etmiş. Orta Amerika´da 3 kazada kimse vefat etmemiş. Okyanusda 1 kaza olmuş, kimse vefat etmemiş.

 

Hava Kazaları Kurumu JACDEC´in yaptığı araştırmaya göre, dünyanın en büyük 25 uçak şirketinin 2023´de güvenirlik sıralaması şu şekilde: 1. Etihad Airways BAE, 2. Emirates BAE, 3. KLM Hollanda, 4. JetBlue Airways ABD, 5. EasyJet UK, 9. Eurowings Almanya, 12. Condor Almanya, 14. Lufthansa Almanya, 21. American Airlines ABD, 22. Air China, 23. China Eastern Airlines, 24. Turkisch Airlines, 25. Aeroflor Rusya

 

Hangi araçların daha tehlikeli olup olmadığına baktığımızda da uçağın en tehlikesiz araç olduğunu görüyoruz. Amerika´da 2010 ve 2019 yılları arasında 1 milyar uçak yolcusundan sadece 0,002´si kazadan dolayı vefat etmiş. Bu oran otobüste 0,14, trende 0,31, gemide 0,89, arabada 3,5, özel uçaklarda 34 ve motosiklette 212.

 

Vesvese

 

Tabi korkan biri için bu sayılar pek bir şey ifade etmiyor. Çünkü korkan kişinin aklında „Milyonda bir uçak düşse de, o düşen tek uçak, benim bindiğim uçak olabilir“ korkusu hakim oluyor.

 

Uçak korkusunun sebepleri farklı olabiliyor. Bazen genel bir yükseklik korkusu sebep olabilir. Panik atak olan kişiler de uçakta bulunmaktan rahatsız olabiliyorlar. Kapalı ortamlarda daralan insanlarda da uçak korkusu gelişebiliyor. Daha önce uçak ile kötü bir seyahat yapmış olanlarda ise uçak yolculuğu ile ilgili travmatik duygular oluşabiliyor.

 

Genel olarak ise vesvese hakim. Yani korkan kişi kafasında negatif bir senaryo çizer ve o senaryoya inanmaya başlar. Örneğin uçağın düşeceğini, arabada olduğu gibi direksiyonu ve kontrolü kendi elinde olmadığı için engelleyemeyeceğini düşünür. Dolayısıyla korkar ve endişe çeker.

 

Uçak korkusuyla bağlantılı en yaygın vesvese ise ölüm korkusuyla ilgili. „Uçak düşer, ölürüm“ vesvesesi bilinçaltında baskın hale gelir. Genç yaşlarda bu vesvese pek hissedilmese de ilerleyen yaşlarda daha çok belirgin olmaya başlar. „Ölüme hazır değilim“, „Hesap veremem“, „Daha yapacaklarım çok“ düşüncesi bu korkuyu haliyle artırır.

 

Halbuki ölme ihtimali uçağa binince çoğalmıyor da azalmıyor da. İnsanın her an ölebilme ihtimali %50´dir. İster uçakta olsun ister evde rahat otururken olsun. Ölüm anımız bellidir zaten. Ne ileriye ne de geriye alabiliriz. Eğer uçak kazasıyla öleceksek, uçağa binmeyerek erteleyemeyiz. Bir şekilde o uçağa bineceğizdir. Eğer uçak kazasıyla ölmeyeceksek, uçağa bindik diye ölmeyiz. 

 

Dünyevi vesilelere baktığımızda uçak kazasıyla ölme ihtimali çok düşük, öyleyse vesvese yapmaya gerek yok. Uhrevi olarak olaya baktığımızda ise, her an ölebileceğimiz için ölüme ve hesaba hazırlıklı olmak gerekir. Hem uçakta hem uçağın dışında hazırlıklı olmak gerekir.

 

Dolayısıyla uçak fobisini yenebilmek için vesvese yerine, mantıklı düşünmek gerekir. Vesvese bir balon gibi, olmayan bir şeyi şişirir, mantık ise o balonu patlatır. Mantıklı bir şekilde uçağın güvenilir olduğunu ve varılan yerde neler yapılacağını düşünmek korkuyu hafifletir. Aynı şekilde rahatlatan bir eşyayı yanında bulundurmak da etkili oluyor. Hem uçak hakkında teknik bilgiler edinmek, hem de ölüm hakikatini iyi anlamak ile uçak korkusunu yenmek mümkündür. Sık sık uçuş tecrübesi yaşamak da korkuyu yenmekte hızlandırıcı bir faktör olur.

 

Tabii ki bunları yaparken bir uzmandan destek almak da mümkün. Korkunun şiddetine ve sebebine göre farklı tedaviler uygulanır. Örneğin simülasyon ile yapılan tedavi yöntemleri de mevcut.

 

Dr. Cemil Şahinöz, Öztürk Gazetesi, Mart 2022