(01.01.2024) Sistemik Aile Terapisi

[Webmaster]

Sistemik Aile Terapisi

Sistemik Aile Terapisi, psikoterapinin derinliklerine ve özellikle sistemler ve aile içi dinamiklere dair kapsamlı bir bakış sunmaktadır, bireyin bu dinamikler içindeki yerini inceleyen bir metottur.

Psikoterapinin Özü

Psikoterapi, insanın deneyimlerini ve davranışlarını anlama ve acı veren durumlardan olumlu durumlara dönüştürme çabasıdır. Bu süreçte terapistin en önemli yeteneği, hastasını dinlemek ve onunla empati kurmaktır, fakat bu empati, hastaya acıma duygusuna dönüşmemelidir.

Psikoterapötik Yaklaşımlar

Her psikoterapötik okulun farklı yaklaşımları vardır. Bu yaklaşımlar, terapinin odaklandığı konulara göre değişiklik gösterir. Ancak genel bir kabul gören düşünce, tüm psikoterapötik yaklaşımların eşit derecede etkili olduğudur.

Aileye Odaklanma

Psikoterapinin başlangıcında odak, bireyin ve onun semptomlarının üzerindeydi. Ancak 1945'te Henry Richardson'ın “Hastaların Aileleri Var” söylemi, tüm sistemin merkeze alındığı bir dönüm noktasını işaret ediyor. Bu düşünce terapinin odak noktasını bireyden aileye kaydırmıştır. Bu yaklaşım, her durumu kendi tarihsel bağlamında değerlendirmeyi ve aileyi bir sistem olarak görmeyi öne sürer.

Sistemler

Bu anlayışa göre insanlar, birbirleriyle bağlantılı olan sistemler içinde yaşarlar ve bu sistemlere göre gelişirler. Bu sistemler, bireyin sosyal çevresiyle olan ilişkisini temsil eder. Bir birey, birincil referans sistemleriyle bölünmez bir bütün oluşturur. Sistemler, kendi içlerinde (otopoietik) organize olurlar ve her bireyin eylemleri, sistemin diğer üyeleri üzerinde etkiler oluşturur, yani sürekli olarak çevreleriyle etkileşimde bulunurlar. Örneğin tek bir aile üyesinin yaşamındaki değişiklikler, tüm aile dinamiğini etkileyebilir.

Sistem Üyelerinin Yapısı

Dolayısıyla etkileşimden dolayı bireylerin yapıları statik değil, değişebilir. Çevre kişinin değişimine sebep olabilir. Bu değişkenlik sebebiyle terapide de kişinin yapısı yeniden yapılandırıla bilinir ve bu şekilde sistemde yeni düzenler oluşabilir. Örneğin sistemdeki bireyler konuşma tarzlarını değiştirdiklerinde, kavgayı oluşturan sebepler ortadan kalkabilir.

Konstrüktivizm

1980'lerden itibaren konstrüktivizm, sistemik teori oluşturmada önemli bir yer edinmiştir. Bu yaklaşım, gerçekliğin bireyin algılarından oluştuğunu ve bu algıların objektif olmadığını savunur. Bu nedenle, her algı subjektiftir ve her hikâye aslında bir icattır. Bu sebeple başkalarının gerçekliklerine tolerans ve anlayış göstermek gerekir.

Karmaşıklığın Azaltılması

Sistemik aile terapisi, karmaşıklığın azaltılmasına odaklanarak aile dinamiklerini anlamayı ve iyileştirmeyi hedefler. Terapistin anlayışı, yönlendirme oluşturmak için anlam eklemesi gereken kritik bir unsurdur, çünkü bu süreç aile üyelerinin birbirleriyle etkileşimlerini daha derinlemesine kavramalarına yardımcı olabilir. Her gözlem, gözlemcinin bakış açısına bağlıdır ve sistemik aile terapisinde önemli olan, aile içindeki ilişkilerin bu farklı bakış açılarıyla nasıl şekillendiğini anlamaktır. Sistemik yaklaşım, tüm karmaşıklığın tamamen kavranamayabileceğini kabul eder ve bu nedenle terapist, aile üyeleri arasındaki etkileşimleri daha iyi anlamak ve iyileştirmek için esnek ve açık bir tutum benimser.

Yeni Düşünce Modelleri ve Deneyimler oluşturmak

Terapist ve danışan arasındaki ilişki ve iletişim, etkili olmak için çok önemli. Çünkü sistemde bir şeyler değiştirebilmek için terapistin önerilerde bulunması gerekiyor. Farklı algı, düşünce, hissetme, eylem ve etkileşim modelleri oluşturulması gerekiyor. Bunun gerçekleşebilmesi için terapist ve danışan arasında bir güven bağı oluşmalı.

Sistemik Sorular ve Müdahale

Sistemik aile terapisinde birçok müdahale olanağı vardır. Bir terapistin sorduğu her soru bir müdahale olarak kabul edilir. Bu sorular, bilgi üretir ve farklı gerçeklik algıları arasındaki farkları ayırt etmeye yardımcı olur. Ayrıca, etkileşim modellerini ve farklı gerçeklik yapılarını tanımada da yardımcı olabilirler.

Odaklanma ve Ayırt Etme

Odaklanma ve ayırt etme becerileri, terapistin aile içindeki ilişkileri anlama ve etkili bir müdahale geliştirme sürecinde kilit bir rol oynar. Terapistin nasıl bir perspektif aldığı ve hangi unsurlara odaklandığı, aile dinamiklerini analiz etme sürecinde belirleyici faktörlerdir; bu, terapistin aile üyeleri arasındaki etkileşimleri daha derinlemesine kavramasına yardımcı olur. “Tanıma” terimi, sistemik aile terapisinde bir şeyi diğerinden ayırt etmek anlamına gelir ve bu, terapistin aile içindeki dinamikleri anlamak ve her bir bireyin katkısını değerlendirmek için kullanılan önemli bir araçtır.

Yeniden Tanımlama

Yeniden tanımlama kavramı, aile üyeleri arasındaki ilişkileri daha sağlıklı bir şekilde kurmak amacıyla kullanılan önemli bir stratejidir. Her müdahale, sistemik aile terapisinde bir yeniden tanımlama sürecini içerir; yani, terapistin aile üyeleri arasındaki dinamikleri farklı bir bakış açısıyla değerlendirip, bu ilişkileri daha yapıcı bir şekilde yönlendirmesi anlamına gelir. Sistemik bakış açısı, her iki tarafın bakış açısını dikkate alarak, aile içindeki ilişkileri bütünlük içinde ele almaya odaklanır; bu da terapistin müdahalelerinde denge sağlayarak aile dinamiklerini daha etkili bir şekilde anlamasına ve yönetmesine yardımcı olur.

Problem analizi

Problem analizi, aile içindeki etkileşim modellerinin bir sonucu olarak ele alınır ve problemin temelinde bireyler arası ilişkilerin dinamikleri incelenir. Sistemik bakış açısına göre, problem olan bireyin kendisi değil, aile içindeki etkileşimlerin bir sonucu olarak görülür. Bu bağlamda, problem, bireyin değil, bireyin içinde bulunduğu sistemin bir sonucu olarak görülür. Bu yaklaşım, problemlerin sadece belirli bağlamlarda ortaya çıktığına inanır. Bu nedenle terapist, aile üyeleri arasındaki ilişkileri anlayarak müdahalede bulunur ve danışanın her ifadesine hızlı bir şekilde ikna olmaz. Danışan, çözümün nasıl tanınacağı konusunda doğrudan etkileyici olabilir, bu da terapistin müdahalelerini danışana daha özgü ve etkili hale getirebilir.

Çözüm Odaklı Yaklaşım

Sürekli geçmiş ve problemler hakkında konuşmak, problemleri pekiştirebilir; ancak çözümler hakkında konuşmak, aile içinde olumlu değişikliklerin yolunu açabilir. Problemin her zaman bir çözümle bağlantılı olduğu sistemik terapide vurgulanır; bu nedenle terapist, ailenin güçlü yönlerini ve çözüm odaklı yaklaşımları bulmaya çalışır. Soruna odaklanmak yerine, odak noktası çözümdedir. Sorunlar, etkileşimlerin sonuçları olarak görüldüğü için terapist, bu modelleri tanımak ve değiştirmek için çalışır.

Acının dahi bir işlevi var

Bir sistemde her şeyin bir sebebi, bir hikmeti, bir işlevi vardır. Her davranışın, her semptomun belirli bir bağlamda mantığı vardır. Acının dahi. Hikmet ve işlevi anlaşıldığında acıdan pozitif mana çıkarmak mümkündür.

Pozitif Psikoloji

Pozitif psikoloji, hayattaki iyi şeylere, olumlu düşüncelere, duygulara ve güzel anılara odaklanır. İyi anları yakalar ve pekiştirir. Bu yaklaşım, bireyin uzun vadede daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olmasını hedefler.

Terapinin Organizasyonu ve İçeriği

Sistemik aile terapisi, ihtiyaç odaklıdır ve her duruma özgü olarak uygulanır. Fakat terapinin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için bazı organizasyonel ve içeriksel konuların önceden belirlenmesi gerekmektedir: Yapılacağı yer, maliyet, zamanlama, seans sıklığı, hukuki şartlar, iletişim yöntemleri ve iptal kuralları gibi konuların önceden netleştirilmesi gerekmektedir. Bu, terapi sürecinin daha düzenli ve etkili bir şekilde ilerlemesini sağlar.

Başlangıcında, terapinin neden başlatıldığı, ne gibi konuların ele alınacağı, terapinin genel amacı ve hedefleri gibi konuların belirlenmesi gerekmektedir. Bu, terapistin ve danışanın terapi sürecine daha hazırlıklı ve odaklı bir şekilde başlamasına yardımcı olur.

Terapinin başarılı bir şekilde ilerleyebilmesi için bu organizasyonel ve içeriksel konuların net bir şekilde belirlenmesi ve taraflar arasında bir anlaşmaya varılması büyük önem taşımaktadır.

Türk aile kavramına uygun bir metot

Sistematik aile terapisi, Türk aile kültürüne ve anlayışına çok uygundur. Türk aile kültüründe aile üyeleri arasındaki ilişkiler, ailenin işlevselliği için çok önemlidir. Sistemik aile terapisi de aileyi bir sistem olarak ele alarak, aile üyelerinin ilişkilerini ve etkileşimlerini inceler. Bu nedenle, Türk aile kültüründe aile üyelerinin ilişkilerini güçlendirmek için etkili bir yöntemdir.

Ayrıca Türk aile kültüründe aile bireyleri arasında güçlü bağlar vardır. Bu bağlar, aile üyelerinin birbirlerine destek olmalarına ve zor zamanlarda birbirlerine tutunmalarına yardımcı olur. Sistemik aile terapisi de aile üyelerinin bu bağlarını güçlendirmeye odaklanır.

Ailenin sosyal destek sistemi de önemli bir rol oynar. Aile bireyleri, aile büyükleri, akrabalar ve yakın dostlardan destek alırlar. Sistemik aile terapisi de aile bireylerinin bu sosyal destek sisteminden yararlanmalarını sağlar.

Bu sebeplerden dolayı sistemik aile terapisi, Türk ailelerinde yaşanan sorunların çözümüne yardımcı olabilecek etkili bir yöntemdir.

Sonuç olarak, sistemik aile terapisi, bireyi ve daha büyük sistemi merkeze alarak sürdürülebilir ve olumlu değişiklikleri teşvik etmek için bütünsel bir yaklaşım sunar.

 

Dr. Cemil Şahinöz, Öztürk Gazetesi, Ocak 2024