Ehl-i Sünnet ve diger batil mezhepler

[Nur Efsan]

Müc’tehit Imamlarin Devri (H.120-350/738-960)

 

Bu devir,Emevilerin sonu ile Abbasilerin en parlak devrelerini icine alir ve ilk müslüman Türk devleti olan Karahanlilarin Islam hukukunu tedvin edilmesi ve günümüze kadar devam edecek olan meshur Islam hukuku mezheplerinin dogmasi ve yerlesmesidir

 

12 en meshur Müctehid hukukcu:

 

Süfyan bin Üyeyne (Mekke)

Malik bin Enes (Medine)

Hasan-i Basri (Basra)

Ebu Hanife

Süfyan-i Sevri (Kufe)

Evzai (Sam)

Safii

Leys bin Sa’d (Misir)

Ishak bin Rahuveyh (Nisabur)

Ahmed bin Hanbel

Dacud-u Zahiri

Ibn-i Cerir (Bagdat)

 

Bunlarin bazilarinin mezhepleri günümüze kadar yasamistir

(meshur 4 mezhep).

Digerleri ise sadece teorider kalabilmistir.

 

Islam’da Mezhepler

 

Mezhep kelimesi,sözlük anlami ile,gidilen yol demektir.[...]Islam hukukunda mezhepler,Kur’an ve sünnetin acikca düzenlemedigi konulara ait hükümleri yine bu iki kaynaklara müracaat edilerek tespitinde (yani ictihad) bulunmaktadir.

Bunlar ise ameli (hukuki) ve itikadi (inanc meseleleri) mezhepleri icermektedir

 

 

A) Ameli (Hukuki) Mezhepler:

 

Ameli Mezhepler, ictihadi (hüküm,kanun) olan meselelerde birbirinden az da olsa farkli düsünen hukuki ekollerdir.

 

1.)Hanefi Mezhebi

- Nu’man, lakabi Ebu Hanife, 80/699,Kufe-150/767,Bagdat,diger bir lakabi:Imam-i Azam=”En büyük imam”

- Tabiilerden, talebeleri: Ebu Yusuf, Imam Muhammed (ve digerler)

- Hanefi mezhebinin, basta müslüman Türk devletlerinde ve Pakistan tarafinda olmak üzere, en cok tutulan bir hukuk ekolü oldugunu belirtmekde yarar vardir. Osmanli Devletinde bu durum, Padisah fermaniyla sabit olmustur. [...]

 

2.)Maliki Mezhebi:

- Enes bin Malik,aslen Yemenli,dogumu: 93/711,Medine- 179/795,Medine

- El-Muvatta adli hadis kitabi en sahih hadis kitabi olarak

kabullenmektedir

- ilk kaynagi Kur’an ve sonra sünnetdir

- Imam-i Safiinin hocasidir

- Maliki mezhebi, daha ziyade Magrib ülkeleri denilen Fas, Tunus ve Cezayir ile Endülüs’de tutulmusdur.Diger Islam merkezlerindede benimseyenleri vardir.

 

3.)Safii mezhebi

- Muhammed bin Idris Es-Safii, 150/767,Gazze- 204/819,Misir

- Eserleri:”El hucce” ve “El-Ümm”,”Er Risale”

- Safii mezhebinin en cok yaygin oldugu bölgeler Irak,Misirdir. Anadolunun güneydogu ve dogusunda da bu mezhebin müntesipleri bulunmaktadir

 

4.)Hanbeli mezhebi

- Ahmed Ibn-i Hanbel es-Seybani,164/780,Bagdat- 244/858, Bagdat

- Eserleri: “El-Müsned”

- En meshur tabileri:Ahmed Ibn-i Teymiyye,Ibn-ül Kayyim el-Cevzi

 

-Muhammed bin Abdulvehhab (1200/1785)de basta hanbeli olan,onun ile Vehhabilik temeli atilmis olan kisidir ve özellikle Suddi Arabistanda Hanbeli Mezhebini ihya gayretinde görünmektedir.

 

B) Itikadi Mezhebler (hukuka dair görüsleri):

 

Hz. Peygamber’in “Benim ümmetim ileride 73 guruba bölünecekdir, bir grup disinda digerleri kutulusa eremeyecektir. Kurtulusa eren grup, benim ve sahabelerimin gittigi yoldan gidenlerdir” (Mu’teber hadis kitablarinda mevcuttur) deyimiyle itikadi sahadaki mezhebler iki kisma ayrilmisdir:

 

Birincisi: Ehl-i sünnet mezhebidir ki, bunlara sünniler de denilir ve müslümanlarin su anda da 90%’ini teskil etmektedirler.

 

Ikincisi: ise ehl-i bid’a denilen ve Islam alimleri tarafindan batil mezhepler olarak kabul edilen sia, haricilik, mu’tezile, müsebbihe, cebriye, mürcie,ve diger benzeri fikir gruplaridir.

 

Ehl-i sünnet mezhebindede itikadi mes’elelere dair iki kola ayrilir:

 

Birincisi MATURIDIYE koludur:

Bu kol 280/893 yilinda Semerkand’in Maturid köyünde dogan ve 333/944 tarihinde yine Semerkand’da vefat eden Muhammed isimli fikir ve hukuk adami olan bir bilgin tarafindan temsil edilmektedir.Müslüman Türklerin cogunlugu bu zatin fikirlerini benimsemektedir.

Cogu Hanefiler Maturidiyeye baglidir. Islami hükümler üzere temel fikirleri:

 

“Hukuki fiillerde iyi ve kötüyü anlamkda insanin akli nedenini anlama kapasitesindedir. Ancak akil her fiilin iyi veya kötü oldugunu kesin tespit edemediginden, peygamberler olmadan kendi basina hukukun kaynagi olamaz. O halde peygamberlik gelmeden akil kendi basina Ilahi hükümlere kaynaklik edemez.”

 

 

Ikincisi ES’ARiYE koludur:

Daha önce batil bir mezhep kabul eden Mu’tezileden olan Eb’ül Hasan El-Esari den kurulmusdur. (260/873,Basra – 324/935,Bagdat)

Ehl-i sünnetin görüslerini hararetle müdafaa eden ve kendisi Safii olan bu ilim adaminin Islam hukuk hakkinda biraz degisik hükümleri vardir.

 

“Akil tek basina hicbir ilahi hüküm onaylayamaz, bu kapasite akilda yokdur, mutlaka peygamberin araciligi sartdir.

Allahin emrettigi güzeldir, yasakladigi cirkindir. Aklin bu husustaki idrak kabiliyeti yeterli degildir.”

[Nur Efsan]

Ehl-i Bid’at mezhepleri:

 

Hz. Peygamberin izinden ve sahabelerin de yolundan ayrilarak, Islamin ruhuna aykiri fikirlerle saplanan ve dinden olmayan fikirleri dindenmis gibi gösteren fikir adamlarina ehl-i bid’at denir/batil mezhepler.

Bunlarda yedi ana kola ayrilir. Bunlardan sirf üc grup:

 

Hariciler:

 

Hz.Ali ve Hz. Muaviye arasinda yapilan hakem sözlesmesini siddetle reddeden ve Islam tarihinde belirgin ilk defa farkli fikirleriyle ortaya cikan fanatik bir fikir ekolüdür.

“Hüküm yetkisi sadece Allah’a ait” fikrinde olan, Hz.Osmani ve Hz. Aliyi sehit eden, Halifelige siddetle karsi cikan bu fanatik grup, önde gelen sahabileri dahi kafir olarak itham etmekdedir!

“Büyük günah isleyen dinden cikar, zalim devlet baskanina isyan etmek farzdir,namaz kilmayan,oruc tutmayan müslümanlikdan cikar” gibi tefrit düsünceleri vardir.

Öncüleri: Abdullah bin Vehb ve Abdullah bin Seb’e (kendisi Yahudi bir münafik idi)

 

Ne yazikki bu adi gerci tasimayan ama haricilerle cogu fikirleri örtüsen Müslümanlar bu zamanda hala mevcuttur. Vahhabiler de haricilerin bayraktarligini yapmaktadirlar.

 

Mu’tezile

 

Bunlar kendilerini akilci olarak takdim eden ve aslinda akla uymayan bircok görüsleri de kabul etmeyen bir fikir akimidir.

Mu’tezile kelime anlamiyla "ayrilan grup" demektir. Diger bir isim:Kaderiye

Bazi görüsleri:

“Insana ait fiillerin özünde güzellik ve cirkinlik vasiflari vardir. Akil güzel ve cirkini anlamak ile, ilahi hükümleri tek basina da idrak edebilir. Bunu anlamak icin illa peygambere ihtiyac yoktur. Ilahi hükümler aklin tespitlerine aykiri olamaz. Kisaca aklin verdigi hüküm, Allah’in hükmüdür. Sorumluluk peygambere gelmese de mevcuttur. Zira akil vardir.”

 

Bu görüslerle batil yoldu bulunan bu gurup hala yeni cagda bile izlerini sürdürmekdedir.

Caferiye mezhebi de bu grubun görüslerini paylasir. Ayrica Mu’tezile bir itikadi mezhep oldugu icin,bazi Mu’teziler Hanefi veya Safii mezhebinden yahut bir baska hukuki ekolden olbilirler.

Fakat cogu zaman (Hukuki) mezhepsiz olurlar.

 

Sia

a)Zeydiye (Zeyd bin Ali)

b)Caferiye (Cafer-i Sadik,Ebu Cafer El-Kummi)

 

(Forum kurallarina aykiri düsmemek icin sii konusunda bu kadariyla yetiniyorum ;-) )

 

Kaynak:"Türk Hukuk Tarihi", 1.Cilt

Prof.Dr. Halil Cin Prof.Dr. Ahmed Akgündüz

Osmanli Arastirmalari Vakfi (Yayinevi)

[Nur Efsan]

Benden kisa özet olarak sunu eklemek isterim:

 

Mu'tezile/I'tizal mezhebi:

- Kul ister, kul yapar

- Allah serri ve "kötülügü" yaratmadi, serri yapanlar sirf insanlar

- Insana bir nevi "yaratma" fiili verilir

=Tefrit

 

Cebriye/Cebr mezhebi:

- Kul ister,hicbirsey yapamaz

- Insanda cüz-i irade yoktur, herseyi Allah yaratip yapar

=Ifrat

 

Ehl-i sünnet:

- Kul ister,Allah yapar

- Insan fiilerinin baslangicini kendi istegiyle acar (cüz-i iradesine nispeten)

- Sonra irade-i cüz'iye irade-i külliyeye (Allahin iradesine,yaratisina) devr olunur

=Ne ifrat ne de tefirt,ikisinin ortasi/vasat= Sirat'ül Müstakim

[Nur Efsan]

:smirk: (bu arada parmaklarim koptu :lol: )

[Webmaster]

Allah senden razi olsun. Hepsini bizzat kitaptan mi yazdin?

[Nur Efsan]

emmm birinci ve ikinci bölümü biraz kisaltarak,evet, bizzat kitaptan yazdim. Bu arada hukuk okumak isteyenlere yada Osmanli Tarihindeki sosyal hayata ilgi duyanlara bu iki ciltden olusan eseri tavsiye ederim :jo:

[Webmaster]

Ellerine saglik. Kitabi su bölümde tavsiye edebilirsin:

http://www.misawa.de/cgi-bin/sbb/sbb.cgi?&forum=2&a=forum