Ýsrail - Filistin çatýþmasýnýn kronolojisi

[Webmaster]

Ýsrail - Filistin çatýþmasýnýn kronolojisi

 

50 yýllýk savaþ ve barýþ çabalarý

Ortadoðu'da, 1948 yýlýnda Ýsrail'in kurulmasýyla baþlayan 50 yýllýk savaþ, barýþ çabalarý, ateþkes ve anlaþmalara raðmen dinmek bilmedi.

 

Ýsrail'in kurutulmasý

Ýsrail devletinin kurulmasý süreci, 1897'de Theodor Herzl'in Ýsviçre'de Birinci Dünya Siyonist Kongresi'ni toplamasýyla baþladý. Baþta Ýngiltere olmak üzere Batýlý devletler, Filistin topraklarýnda bir Ýsrail devletinin kurulmasýný destekledi.

 

29 Kasým 1947'de, BM, Filistin topraklarýnýn yüzde 56'sýnýn 650 bin kiþilik Yahudi nüfusuna, yüzde 44'ünün ise 1 milyon 300 bin kiþilik nüfusu bulunan Filistin'e verilmesini ve Kudüs'ü uluslararasý statüye alan bir planý onayladý. Ýsrail devletinin kuruluþu, 14 Mayýs 1948 tarihinde ilan edildi.

 

Arap- Ýsrail savaþlarý

Ýsrail devletinin kurulmasýndan sonra, Ýsrail ile Araplar arasýnda 1956, 1967 ve 1973 yýllarýnda savaþlar çýktý.

 

1948: Ýsrail'in kurulmasýnýn hemen ardýndan Mýsýr, Ürdün, Irak, Suriye ve Lübnan'dan gelen Arap kuvvetleri, Filistin'in Yahudilere verilmeyen güney ve doðu bölgelerini iþgal etti ve Eski Kudüs'ü ele geçirdi. Þubat-Temmuz 1949 arasýnda çeþitli ateþkes anlaþmalarý yapýldý.

 

1956-Süveyþ Bunalýmý: Mýsýr lideri Cemal Abdünnasýr'ýn Süveyþ Kanalý'ný millileþtirmesiyle baþlayan bunalýmý takiben, Ýsrail Sina Yarýmadasý'na girdi, 5 günde Gazze, Refah ve El Ariþ'i ele geçirdi, kanalýn doðusunu iþgal etti. Aralýk ayýnda BM gücü bölgeye yerleþti ve 1957'de Ýsrail çekildi.

 

1967-6 Gün Savaþlarý: Arap-Ýsrail güçleri 5-10 Haziran'da 3. kez savaþtý. Araplar, Eski Kudüs, Sina, Gazze Þeridi'ni, Ürdün ýrmaðýnýn batýsýnda kalan ve Batý Þeria adý verilen Ürdün topraklarýný, Ýsrail-Suriye sýnýrýndaki Golan Tepeleri'ni kaybettiler.

 

1973: Yahudilerin kutsal günü Yom Kippur'a denk gelen 6 Ekim'de, Mýsýr Süveyþ Kanalý, Suriye ise Golan Tepeleri üzerinden Ýsrail'e saldýrdý. Ýsrail ve Mýsýr, önce ateþkes, ardýndan 1974'de barýþ anlaþmasý imzaladý. Ýsrail ile Suriye arasýnda da ayný yýl ateþkes saðlandý. Bölgeye BM barýþ gücü yerleþtirildi.

 

1979-Camp David: Ýsrail'in 1979'da Sina Yarýmadasý'ndan çekilmeyi kabul ederek Mýsýr ile Camp David anlaþmasýný imzalamasýyla bir Arap devletiyle ilk kez barýþ yapýlmýþ oldu.

 

1980: Ýsrail, 1980'de Kudüs'ü baþkenti ilan etti,

 

1982: Ýsrail, Filistin Kurtuluþ Örgütü'nün (FKÖ) kamplarýnýn bulunduðu Güney Lübnan'ý bombaladý ve iþgale baþladý. FKÖ, çokuluslu güçlerin denetiminde bölgeden ayrýlýrken, Filistinliler mülteci kamplarýna gönderildi.

 

1987: Ýntifada olarak bilinen Filistinlilerin ayaklanmasý baþladý, 1992'ye dek sürdü.

 

15 Kasým 1988: Cezayir'de toplanan Filistin Ulusal Konseyi, baðýmsýz Filistin devletini ilan etti.

 

Filistin yönetimi ve dinmeyen þiddet

Ortadoðu'da, Ýsrail'in kurulmasýyla baþlayan 50 yýllýk savaþ, son 10 yýlda çok sayýda barýþ müzakerelerine ve ateþkes giriþimlerine tanýk oldu.

 

Oslo ve Filistin özerk yönetimi

1993-Oslo Anlaþmasý: 13 Eylül'de Ýsrail ile Filistin Kurtuluþ Örgütü (FKÖ), Gazze Þeridi ve Batý Þeria'nýn bazý bölgelerinde Filistin'e özerklik tanýyan ilk geniþ kapsamlý barýþ anlaþmasýný Norveç'in baþkenti Oslo'da imzaladý.

 

1991 yýlýnda Ýspanya'nýn baþkenti Madrid'de baþlatýlan barýþ süreci, Oslo gizli görüþmeleri ve ABD hükümetinin katkýlarýyla yaþama geçirildi.

 

14 Mayýs 1994: Özerklik anlaþmasýnýn ayrýntýlý planý, Mýsýr'ýn baþkenti Kahire'de imzalandý. Gazze kenti ile Batý Þeria'daki Eriha, ilk Filistin özerk bölgeleri oldu.

 

28 Eylül 1995: ABD'nin baþkenti Washington'da, birçok yerleþim biriminin Filistin Özerk Yönetimi'ne (FÖY) devredildiði ikinci kapsamlý özerklik anlaþmasý imzalandý.

 

4 Kasým 1995: Aþýrý milliyetçi genç bir Yahudi, Tel Aviv'deki barýþ mitinginde Ýþçi Partisi lideri, Baþbakan Ýzak Rabin'i öldürdü.

 

Nobel Barýþ Ödülü'nü Rabin ve Filistin Devlet Baþkaný Arafat ile birlikte paylaþan Þimon Peres Baþbakan oldu.

 

Mart 1997: Ýsrail hükümetinin, üç semavi dince en kutsal mekan olan, Hz. Muhammed'in Mirac mucizesi mekaný Haremmüþþerif'i kapsayan Eski Kent'in yer aldýðý Kudüs'ün Müslüman Arap aðýrlýklý Doðu kesiminde, yeni yerleþim birimleri inþasýna yeniden baþlamasý üzerine, Filistin Özerk Yönetimi, nihai kalýcý barýþ antlaþmasý yolunda yürütülmeye çalýþýlan müzakereleri askýya aldý.

 

WYE, Þarm El Þeyh anlaþmalarý

23 Ekim 1998: Ýsrail ile Filistin liderleri, ABD-Washington yakýnýnda, Maryland eyaletindeki Wye Plantation veya Wye River Anlaþmasý'ný imzalandý. Anlaþma, Batý Þeria'da uygulanmak üzere 'geçici nitelikli' barýþ için toprak verilmesini öngörüyordu.

 

4 Eylül 1999-Þarm El Þeyh: Dönemin Ýsrail Baþbakaný Ehud Barak ile Arafat, barýþ müzakerelerini yeniden baþlattý. 13 Eylül'e kadar tam kapsamlý nihai barýþ anlaþmasýnýn hazýrlanmasý ve 1 yýla kadar bu anlaþmanýn imzalanmasý ilkesi kabul edildi. Ýsrail askerlerinin çekilme takvimi belirlendi, Filistin'e liman yapma hakký tanýndý.

 

Ýsrail ve Filistinli yetkililer, güvenlik sorunlarýyla ilgili bilgi deðiþimi konusunda iþbirliði yapmayý kabul etti.

 

9 Mart 2000: Barak ve Arafat, Mýsýr'ýn Kýzýldeniz kýyýsýndaki sayfiye kenti Þarm El Þeyh'te buluþtu, barýþ müzakereleri için yeni takvim belirlendi.

 

20 Temmuz 2000: Camp David'de ABD Baþkaný Bill Clinton'ýn gözetiminde Arafat ve Barak, 9 günlük kapalý maraton zirve yaptý. Anlaþma çýkmadý, ancak iki lider görüþmeleri sürdürme kararýný koruduklarýný söyledi.

 

 

Ýkinci intifada ve ateþkes planlarý

 

28 Eylül 2000-Ýkinci Ýntifada: Ýsrail muhalefetinin 'asker ve siyaset þahini' Þaron'un Kudüs'te Haremmüþþerif'i ziyaret etmesiyle, ikinci Filistin Ýntifadasý patlak verdi.

 

17 Ekim 2000: Arafat ve Barak, ABD Baþkaný Bill Clinton'ýn arabuluculuðunda Mýsýr'da yapýlan Þarm El Þeyh zirvesinde ateþkes kararý aldý, ancak karar uygulanamadý.

 

Kasým 2000: Þarm El Þeyh zirvesinde karara baðlanan Ortadoðu Araþtýrma Komisyonu, Clinton tarafýndan oluþturuldu. Amerikalý senatörGeorge Mitchell'in baþkanlýðýný üstlendiði komisyonda, 9. Cumhurbaþkaný Süleyman Demirel, AB Yüksek Temsilcisi Javier Solana, eski Amerikalý senatör Warren Rudman ve Norveç Dýþiþleri Bakaný Torbjörn Jagland yer aldý.

 

23 Aralýk 2000: Washington Potomac Nehri yanýndaki Bollard Askeri Üssü'nde Filistin ve Ýsrail heyetleri arasýnda yapýlan müzakere sonuçsuz kaldý. Baþkan Clinton, Kudüs'ün doðu kesimi yönetiminin FÖY'de olmasýný, bunun karþýlýðýnda Ürdün, Lübnan ve Suriye'deki 3,5 milyon Filistinli mültecinin vatanlarýna dönüþünden feragat edilmesini içeren planý taraflara sundu.

 

27 Ocak 2001: Filistin ve Ýsraillilerin Mýsýr'ýn Taba kentindeki maraton görüþmelerinin sonunda barýþ anlaþmasý imzalama çabalarý boþa çýktý.

 

4 Mayýs 2001: ''Mitchell Komisyonu'' olarak bilinen Ortadoðu Araþtýrma Komisyonu tarafýndan hazýrlanan rapor, Ýsrail ve Filistinlilere sunuldu. Raporda, þiddetin tamamen sona erdirilmesi, yeni Yahudi yerleþim birimleri oluþturma projelerinin dondurulmasý ve barýþ görüþmelerinin yeniden baþlamasý tavsiye edildi.

 

13 Haziran 2001: Amerikan Merkezi Haberalma Teþkilatý (CIA) Baþkaný George Tenet arabuluculuðunda taraflar ateþkes ilan etti, ancak bu da yürümedi.

 

26 Mart 2002: Ýkinci Ýntifada'nýn baþlamasýndan itibaren geçen 18 aylýk sürede, çatýþma ve saldýrýlarda Filistin tarafýndan 1238, Ýsrail tarafýndan 366 olmak üzere toplam 1604 kiþi öldü. 28 Mart 2002: Beyrut'ta yapýlan Arap Birliði zirvesinde Suudi Veliaht Prensi Abdullah, yeni Arap-Ýsrail barýþ planý sundu. Plan, baþkenti Kudüs olan Filistin devletinin tanýnmasý ve mültecilerin haklarýnýn geri verilmesi karþýlýðýnda, Ýsrail ile Arap ülkeleri arasýndaki iliþkilerin normalleþtirilmesini öngörüyor.

 

29 Mart 2002: Ýsrail, Filistin lideri Arafat'ýn 1994'te sürgünden dönüþünden beri en þiddetli saldýrýsýný düzenleyerek, Filistin liderinin karargahýnýn da bulunduðu Ramallah'a girdi ve Filistin yönetim birimlerini kuþattý. Arafat'ýn karargahýna da tank ateþi isabet etti. Ýsrail kabinesi Arafat'ý düþman ilan etti ve Arafat karargahýnda kuþatma altýna alýndý.

 

Nisan 2003: Arafat, bazý yetkilerini devrederek Mahmud Abbas'ý baþbakan olarak atadý, ancak güvenlik güçlerinin denetimini vermeyi reddedince Abbas istifa etti.

 

4 Haziran 2003: Bush-Þaron-Abbas, yeni barýþ planýný ele almak için Ürdün'deki zirveye katýldý.

 

29 Haziran 2003: Radikal dinci gruplar, geçici ateþkes ilan etti. Ýsrail, Gazze Þeridi'nden ve sonra da Beytüllahim'den çekildi.

 

10 Eylül 2003: Filistin'de baþbakanlýða, Meclis Baþkaný Ahmed Kurey getirildi.

 

11 Eylül: Ýsrail, Yaser Arafat'ý öldürmek için ilke kararý aldý.

 

8 Aralýk 2003: Ýsrail'in inþa ettiði duvarýn meþruiyeti konusu, Uluslararasý Adalet Divaný'na taþýndý. Adalet Divaný, Ýsrail'in 'güvenlik duvarýný' uluslararasý hukuka aykýrý buldu.

 

2004: Filistin'de, Ýsrail'in saldýrýlarý dýþýnda, özellikle güvenlik birimleri arasýnda iç çatýþmalar ve yolsuzlukla mücadele için reform tartýþmalarý öne çýktý.

 

6 Haziran 2004'te Ýsrail Baþbakaný Ariel Þaron'un Gazze'den tek taraflý çekilme planýný, Ýsrail kabinesi tarafýndan prensipte onaylandý.

 

Filistinli gruplarýn eleþtirdiði plan, 2005'in sonuna kadar Gazze Þeridi'ndeki 21, Batý Þeria'daki 4 Yahudi yerleþim birimini aþamalý olarak boþaltmayý öngörüyor.

 

 

 

Kaynak: http://www.habervakti.com/?page=news_details&id=33375