Hocaefendi'yi doðru anlamak

[Adem]

Hocaefendi'yi doðru anlamak

Ali Ünal

 

Ýslâm dünyasý, özellikle son bir–bir buçuk asýrdýr çok Ýslâmî hareketlere sahne oldu ve pek çok Müslüman aydýn ve ilim adamý, bu çaðda Ýslâm'a yaklaþým ve Ýslâmî hareket konusunda araþtýrmalar yaptýlar, makaleler ve kitaplar yazdýlar.

Ýþte, Fethullah Gülen Hocaefendi'nin hareket ve düþünce çizgisinin iyi kavranmasý, özellikle Ýslâm'ýn hem evrenselliðini, bütün zamanlara ve þartlara hitap edebilirliðini, hem de evrenselliði içinde modern çaðýn mevcut þartlarýna hitabýný gerektiði ölçüde kavramak ve deðerlendirebilmek açýsýndan çok önemlidir.

 

Ýslâm ve Ýslâm fýkhý, kitaplarda yazýlý, teorik kaidelerden ibaret deðildir. Ümmîliði risaletinde aslî yerlerden birine sahip bulunan Allah Rasûlü'ne (sas) inen ilk vahyin "Oku, yaratan Rabbi'nin adýyla ve adýna!" þeklinde aksiyona yöneltici bir emir olmasý da, bunu, yani Ýslâm'ýn ve Ýslâm fýkhýnýn kendini pratiðiyle ve manâsýný aslî pratiðinde ortaya koyma hususiyetini yeterince tayin etmektedir. Bu temel nokta ne yazýk ki modern dönemdeki Ýslâmî hareketler ve bunlarý inceleyen pek çok aydýn ve ilim adamý tarafýndan gözden kaçýrýldýðý için konu, çok defa teorik bir tartýþma ve spekülasyon malzemesi olmuþtur. Diðer yandan da, Hocaefendi'nin hareket ve düþünce çizgisi, hassaten bu çizgiye ve harekete dost veya düþman pek çoklarýnca da yanlýþ anlaþýlýp yanlýþ yerlere çekilmiþ, Hocaefendi'yi kimi müsbet kimi menfi manâda deðiþmekle itham etmiþ veya övmüþ, pek çoklarý da Ýslâm'da reform, hattâ Ýslâmî ahkâmýn –haþa– yetmezliði gibi iddialarla konuya yaklaþmaya çalýþmýþtýr.

 

Hem evrenselliði hem de evrenselliði içinde hususi zaman ve þartlara hitap edebilirliði açýsýndan Ýslâm'ý ve bu noktada Fethullah Gülen Hocaefendi'nin aksiyon ve düþünce çizgisini, yani son yarým asrýn þartlarýnda Ýslâmî temsil ve tebliðini kavramak, bir manâda kendi pratiði içinde þekillenen Ýslâm'ýn ve Ýslâm fýkhýnýn ürettiði veya dayandýðý usulü iyi bilmeyi gerektirmektedir. Bugün ne yazýk ki belli unvanlara sahip insanlar bile usûl bilgisinden mahrum olarak konuþup yazmakta, Tefsir usulü bilmeden Kur'an, Hadis usulü bilmeden Sünnet ve Hadis üzerinde yorum ve yargýda bulunmakta, bilhassa hem usulüyle Tefsir, hem usulüyle Hadis bilmeyi gerektiren, bunlarý da içine alan Fýkýh Usulü'nü ise hiç bilmeden Ýslâm adýna fetva ve hüküm verebilmektedir. Ýslâm ve Ýslâmî ilimler, baþka hiçbir ilmî disiplinde olmayan derinlikte ve geniþlikte usûl üzerine oturmak, bu usulleri üretmek gibi bir imtiyaza sahiptir. Ýþte, bu usûl, yani aslî kaideler, temeller, metodoloji çerçevesinde meseleye yaklaþtýðýmýzda, hem Tefsir, hem Hadis, hem de âdeta bütün dinî ilimleri kapsayan Fýkýh'ta karþýmýza, evrenselliði içinde Ýslâm'ýn her zaman, her þart, hattâ gerektiðinde her kiþiye hitap edebilir özelliðinin kaynaklarý olarak nesh (nâsih-mensuh) mevzuu, muhkem-müteþabih, umumî-hususî/ta'mim-tahsis, mutlak-mukayyet/takyit gibi prensipler çýkar. Kendinden önceki bütün zamanlarýn, risaletlerin bir bakýma meyvesi bir bakýma aðacý, kendinden sonraki bütün Ýslâmî hayat, düþünce, davranýþ, hareket ve tecditlerin modeli olma hususiyetine sahip bulunan Peygamber Efendimiz'in, 23 yýllýk Ýslâm'ýn kemali, Allah'ýn nimetinin tamamlanmasýyla noktalanan risaleti döneminde pek çok âyetin lafzýyla neshedilmesi, yani tamamen kaldýrýlmasý, pek çok âyetin manâsýyla neshedilmesine raðmen lafzýyla Kur'an'da býrakýlmasý bile, baþlý baþýna her bakýmdan Ýslâm'ý ve Ýslâmî hareketleri anlamada çok büyük önem arz etmektedir. Özellikle manâsý neshedilmiþ âyetlerin Kur'an'da lafzýyla yer almasý, onlardaki pek çok baþka manânýn yaný sýra, dünyanýn þartlarý her zaman Peygamber Efendimiz'in bu âyetlerin hükümlerinin neshedildiði zamandaki gibi kalmayacaðý gerçeðini göz önüne aldýðýmýzda Ýslâmî teblið, hareket ve düþünce adýna ayrý bir önem kazanmaktadýr. Ýþte, Hocaefendi'nin yarým asrý bulan hareket ve düþünce çizgisinde bazen birbirinden farklý gibi görünen söz ve davranýþlarýný doðru anlayabilmek için bu husus son derece önemlidir.

 

Konuya inþallah devam edeceðiz.