Bir yorum...

[Gast]

Acaba bir tuhaflýk var mý yok mu?

 

Bir gaflet penceresinin nasýl açýldýðýný biraz izah etmeye çalýþacaðým.

Ýslâm'da ticaret elbette ki meþrudur ve kâr payý açýsýndan da liberal sayýlabilen bir cevaz uygulamasýnýn var olduðu da söylenebilir. Yani bir Müslüman çok kazanmaya çalýþabilir. Esasen ekonomi, ihtiyaçlarýn karþýlanmasý esasýnda kendi tanýmýný bulduðu için; çok kazanmak insanlarýn ihtiyaçlarýný karþýlamak yolunda yeni imkânlar oluþturmak anlamýyla güzeldir de.

 

Ama baþka bir durum var.

 

Bir Buharî hadisinde hýrs ile kazanmanýn meymenetsizlik getireceðine iþaret olunur. Hýrs, bir nefsanî tutkudur. Daha da çok kazanmak, daha rahat, daha konforlu, daha lüks yaþamak, nefsini ve ailesini daha zengin, daha ferah, daha gösteriþli imkânlara kavuþturmak için hýrsla uðraþýp durmak; hoþ bir hal deðildir.

 

Öyleleri var ki, hep çok kazanmayý düþünüyor. Çok zengin biri olduðu halde yüksek kâr paylarýný uygulamaya devam ediyor. Hiçbir iþinde, "burada daha az kazansam da olur" parantezi açmýyor. Mesele bir müteahhit ise, bazý hallerde daha az kâr ederek birilerini ev sahibi etmeyi düþünmüyor. Bir uzman ise, "bundan daha az alayým, yahut hiç almayayým" demiyor. Kendisine göre o zekât verip bazý yardýmlarda bulunuyordur ama; onun dýþýnda, "azamî kâr ve kazanç" peþinde koþmaktan asla geri kalmamaktadýr. Adeta "ben verilmesi gerekeni veriyorum, onun dýþýnda hep alýrým ve en fazlasýný alýrým" der gibidir!

 

Böyle bir tabloda insan kendini aldatmadan huzurlu olamaz. Ýþte o "kendini aldatma" haline de gaflet denir.

 

Dünya nimeti iyidir, manevi zenginlik içinde yaþamanýn da dünya nimeti ihtiyaçlarýyla ilgili yönleri vardýr. Bunlarýn hepsi tamam; ama sýnýrlarýn ve ölçülerin aþýldýðý çok yerler var, çok.

 

Bu dünya, binbir çeþit mahrumiyet ve dert içinde yaþayan insanlarla dolu. Hatta, bakmayý bilirsek, etrafýmýz da öyle insanlarla dolu. Böyle bir dünyada mubahlarýn da bazý limitleri olmalý deðil midir? Yüksek matematik hesabý yapar gibi asgari mükellefiyetleri halletme faslýný tamamlayýp "tutmayýn beni þimdi!" hýrsýný þahlandýrmak, sorumluluk þuuruyla baðdaþýr mý?

 

Tasavvuf meþrepli bir amcamýz vardý. Hem iðneli hem esprili konuþurdu. Yine tasavvuf meþrepli önemli bir arkadaþýyla sohbet ederken ona þöyle hitap ettiðini anlatýrdý: "Yahu Cemal! Altýmýzda son model arabalar, evlerimiz saray yavrusu, servet içinde yüzüyoruz. Biz cennete bir þey býrakmadýk ki! Aldýk alacaðýmýzý bu dünyada!"

 

Öyle lâtifeler vardýr ki, en ciddi ihtarlarý seslendirir. "Dün yokluk içinde yapmadýðýmýz hatalarý bugün varlýk içinde yapýyoruz, neden? Bu bir gaflet sarhoþluðu deðilse nedir? Bir yoklayalým kendimizi." Böyle konuþurdu o derviþ amcamýz.

 

Ýþte hassas nokta buradadýr: Acaba bu maddî zenginleþme bir manevî kayba yol açýyor mu açmýyor mu? Tarihçiler diyor ki: Maddî zenginleþme ve ilerleme, manevî-fikrî yozlaþmalarla birlikte yürümüþtür. Osmanlý'da da böyle olmuþtu, daha önceki örneklerde de. Ve bireysel plan, tarih planýndan çok farklý deðildir. Dengeyi kuramaz ve koruyamazsanýz, ters orantý kaymalarý baþlar. Yeri gelmiþken bir parantez açayým: Osmanlý'nýn duraklama ve gerileme sebeplerini, daha önceki döneminde arayacaksýnýz. Sonuçlarý hikâye etmekle sebepleri tahlil etmek birbirinden çok farklý þeylerdir. Ýslâm dünyasýnýn bugünkü ýstýraplarý da dünkü hatalarýn sonucudur; ama o hatalara iliþilemiyor.

 

... Doðru düþünmeye baþlamadan, hiç kimse doðru yaþamaya baþlayamaz. Doðru düþünme gayretinden, rikkatinden, emeðinden sürekliliðinden uzaklaþýnca; doðru yaþamaktan da uzaklaþýrsýnýz. Ekonomi iyiye gidiyor gibidir ama, biz iyiye gitmiyoruz. Bu paradoksun makasý daha fazla açýlýrsa, ekonomi de teklemeye baþlar. Makasýn tahammül edilebilir açýklýðý bir mehilden ibarettir. O mehil bitince, sebep-sonuç iliþkisi can yakmaya baþlar.

 

 

11 Eylül 2008, Perþembe Ahmet Selim, Zaman