Baþörtüsünün Psikolojik Boyutu

[Adem]

Baþörtüsünün Psikolojik Boyutu

 

 

 

Nihat Kaya

 

Psikiyatr

 

Makalemizde aþaðýdaki konulara deðinerek, sýralanan sorulara cevaplar bulmaya çalýþacaðýz. Bu yazýnýn bütünü tamamen kendi gözlem ve düþüncelerimle ulaþtýðým tespitleri ifade etmektedir.

 

1. Neden bazý kadýnlar örtünüyor?

2. Neden farklý örtünme þekilleri var?

3. Zorla ve kendi iradesiyle örtünen kadýnlar nasýl bir psikolojiye sahipler?

4. Örtünmeyen kadýnlarýn örtüye farklý bakýþ ve tepkilerinin nedenleri nelerdir?

5. Örtüye verilen anlamlar ve örtünün bazý kadýnlarda oluþturduðu psikolojik etkiler nelerdir?

6. Bazý olaylar/durumlar sonucu örtünenler ve bunun sonuçlarý nelerdir?

7. Baþörtüsü yasaðýnýn bireylerde ve toplumsal yaþamda psikolojik ve sosyal yansýmalarý nasýldýr?

 

1. Neden Bazý Kadýnlar Örtünüyor?

 

Örtünme davranýþý, daha çok Müslüman ülkelerdeki kadýnlar arasýnda yaygýndýr. Örtünen bir kadýna, "Niçin örtünüyorsun?" diye sorarsanýz size, "inancýmýn gereði", "geleneklerim gereði", "ailemin isteði üzerine", "kocamýn/abimin zoruyla", "ortamýn gereði..." gibi cevaplardan birini verebilir. Ýster isteyerek, isterse baskýyla örtünsün ortaya bir davranýþ biçimi çýkmaktadýr.

 

Ýnsanlarýn davranýþlarýný neler belirler?

 

1. Genetik yapý,

2. Fiziki/coðrafi çevre ve þartlar,

3. Yaþadýðý toplumun gelenek ve görenekleri,

4. Ýnançlar ve din anlayýþlarý,

5. Günümüzde kitle iletiþim araçlarý ve popüler kültür,

6. Aldýðý aile-toplum-okul eðitimi ve öðretimi

 

Bir kadýnýn kendi iradesi ya da baþkasýnýn zorlamasýyla örtünmesinin arkasýnda bir düþünce/inanç/gelenek/anlayýþ yatmaktadýr.

 

Dini inanç gereði örtünen bir insanýn kiþiliði aðýrlýklý olarak din eksenli oluþur. Dinin öðretileri yaþamýnda belirleyici temel unsurlardýr. Dolayýsýyla, "Ýnancým gereði örtünüyorum." diyen bir insanýn inancýný sorgulayamazsýnýz. Çünkü, o inanç ve inancýn pratik yaþama yansýyan davranýþlarý, o insana bir kimlik/kiþilik kazandýrmýþtýr. Örtüsü sorgulanan, reddedilen bir kadýn, kiþiliðini koruma güdüsüyle hemen savunmaya ve kendisini korumaya çalýþacaktýr. Örtü, kiþiliðin ayrýlmaz parçasýdýr. Örtüye de, kiþiliðe de yapýlan eleþtiriler inancýna yapýlmýþ olarak algýlanabilir.

 

Diðer yandan, özgür iradesiyle giyim tarzýný belirleme hakkýný kullanmak temel bir insanî haktýr. Örtünen ya da örtünmeyen bir hanýma tercihi konusunda eleþtiri yapmak, yadýrgamak, baský yapmak, dýþlamak, tercihini deðiþtirmeye zorlamak insan haklarý ihlalidir. O kiþinin kiþilik haklarýna, psikolojisini bozmaya yönelik bir müdahaledir.

 

Ýnsanlarýn iradeleriyle yaþam biçimlerini belirlemeleri doðal bir durumdur. Nitelikli, özgüvenli, giriþimci, sorgulayýcý insanlarýn çoðalmasý için özgürlükçü ortamlara ihtiyaç vardýr.

 

Örtünen insana yapýldýðý gibi, örtünmeyen insana da baský yapýlmasý antidemokratiktir; kiþilik haklarýna saldýrýdýr. Biliyoruz ki, özgür iradeyle ortaya çýkmayan bir ibadet/davranýþ biçimi muteber deðildir. Böyle durumlarda zorlama/ikiyüzlülük sözkonusu olacaðýndan bireylerde psikolojik tahribatlar yapar. Tercihlerinin hangi þekilde olacaðýna bireyler kendileri karar vermelidirler.

 

Baþlangýçtaki "Neden bazý kadýnlar örtünüyor?" sorumuza dönersek, amacý ne olursa olsun bu, onun tercihi veya davranýþýdýr. Kiþi kendisini nerede konumlandýrýyorsa oradadýr. "Hayýr yerin orasý deðil, bizim göstereceðimiz yerdir." demek ilkel ve çaðdýþýdýr.

 

Baþkalarýný örtünmeye zorlamamak þartýyla, nasýl örtünürse örtünsün bana ne, sana ne, ona ne, kime ne?

 

2. Neden Farklý Örtünme Þekilleri Var?

 

Ýnancýn gereði olarak örtündüklerini söyleyen bayanlarýn hepsi ayný tarzda örtünmüyorlar. Yöresel, coðrafi, hatta ülkelerarasý farklýlýklar dikkat çekiyor. Bunu nasýl izah edebiliriz? Þöyle ki;

 

a. Bireysel olarak, ana kaynaklarý, öðretileri yorumlamak ve kendisine uygun gelen biçimi oluþturmak.

b. Yaþadýðý ortam ve kültürden etkilenmek.

c. Kendisine "dayatýlan" formata bürünmek (Ýran, Taliban örneði).

d. Mensup olduðu dini cemaat veya tarikatin öngördüðü tarzý benimsemek.

e. Coðrafi-fiziki iklim durumlarýna göre örtünmek.

f. Egemen kültürün etkisinde kalmak (buna popüler kültür de dahildir).

 

Farklý örtünme þekillerinin olmasý da çeþitlilik ve çoðulculuktur. Bu ayný zamanda "dini dogma"larýn da deðiþik algýlandýðýnýn bir göstergesidir. Diðer yandan örtünün þekli, o kiþinin deðer yargýlarýný, kiþiliðini, sosyo-ekonomik-kültürel seviyesini de yansýtabilir. Örnekler:

 

a. Siyah çarþafa bürünmek:

 

Bilinçli bir tercih olabilir.

Ekonomik nedenlerle tercih edilmiþ olabilir.

Kýskanç kocanýn isteðiyle örtünmüþ olabilir.

Çoðunlukla sosyo-ekonomik-kültürel seviyesi zayýf çevrelerde raðbet görmektedir.

Mensubu olduðu tarikat/cemaatin katý þekilci boyutunu yansýtýr.

 

b. Renkli çarþaflarý tercih etmek ne anlama gelir?

 

"Ekonomik ve sosyal durumum iyi"

"Çok katý deðilim"

"Çarþaf dýþýnda da örtünme þekillerim olabilir"

"Çarþaflýyým, ama renkliyim."

"Karafatma' demesinler diye renkli çarþaf giyiyorum."

"Tesettür anlayýþým bu."

"Öcü deðilim, benimle iletiþim kurabilirsiniz."

"Zorla örtündüm, ama siyah çarþaf giymektense renkli olanýný tercih ederim. Bu da benim bir kazanýmým."

"Dýþým gibi içim de renklidir."

 

c. Koyu renkli pardösü ve koyu renkli baþörtüler tercih etmek ne anlamlara gelir?

 

"Tesettür anlayýþým bu."

"Dikkat çekmemeliyim, cazip olmamalýyým."

"Tacizlerden bu þekilde sakýnabilirim."

"Kendimi böyle daha özgür hissediyorum."

"Renk uyumundan ve estetik zevklerden bihaberim."

"Kadýnlýðýmý ve cinselliðimi baskýlamalýyým."

"Bana böyle yakýþtýðý için tercih ediyorum."

"Depresifim, içim karanlýk"

 

d. Farklý canlý renklerde eþarp ve pardösüler ne anlamlar içerir?

 

"Tesettür anlayýþýma bu þekil uygundur."

"Açýk renklerle daha rahat ediyorum."

"Örtünüyorum, ama renkleri ve desenleri uyduruyorum, estetik deðer ve zevklerim var."

"Canlý ve dýþa dönüðüm."

"Benden çekinmeyin benimle iletiþim kurabilirsiniz."

 

e. Baþörtülü/türbanlý, fakat diðer giysilerini çoðunluðun giysilerinden tercih edenler. (Pantolon, üstü bluz, gömlek, kot)

 

"Sizlerden farkým sadece saçlarýmýn örtülü olmasýdýr."

"Bana göre baþ örtüldükten sonra gerisi önemli deðil."

"Baþým kapalý, ama her yerimi kapatmak istemiyorum, zorlanýyorum, daha hazýr deðilim."

"Eþim, ailem vs... istedi diye örtünüyorum. Baþörtüm dýþýndaki kýyafetim, zaten böyle olduðunu size söylüyor."

"Bu þekilde sizlere daha yakýným, beni farklý görmeyin, dýþlamayýn, her ortamýnýzda bulunabilirim."

"Hayatýn içindeyim, dýþa dönüðüm."

 

f. Baþörtülü/türbanlý diðer giysileri ne olursa olsun, fakat makyajlý süslü hanýmlar:

 

"Örtülü de olsam kadýným, kendimi güzel görmek/göstermek istiyorum."

"Örtülü olduktan sonra makyaj yapmanýn bir mahzuru yoktur."

"Örtülü hanýmlar makyaj yapamaz diye bir kural tanýmýyorum."

"Makyaj yapma, süslü olma arzumu bastýramýyorum/istemiyorum."

"Baþörtülüyüm, ama süsü makyajý biliyorum."

“Benden korkmayýn sizlerden biriyim."

 

3. Örtünen Kadýnlarýn Psikolojisi

 

a. Ýradesi dýþýnda örtünen kadýn psikolojisi:

 

Bir kadýn istemediði halde, kararsýz olduðu durumlarda da bazý nedenlerle örtünebilir.

 

Aile, eþ baskýsý ve zorlamasýyla,

Sevdiði evleneceði insan ya da ailesi onu örtülü görmek istiyor ve baþka türlü kabul etmiyorsa.

Bulunduðu ortamda örtülüler çoðunlukta ve kendisine manevi baský yapýlýyor ya da kendisi kendini baský altýnda hissediyorsa örtünebilir.

Herhangi bir çýkarý için de örtünenler olabilir.

 

Ýradesi dýþýnda örtünen bayanlarýn farklý tepkileri olabilir. Ýçinde örtünme arzusu olup da bunu evleneceði zamana veya baþka bir döneme býrakanlar; "zaten örtünecektim." deyip kabullenir ve içselleþtirir. Fakat örtünmeye hazýr olmayan bir bayanýn psikolojisi bozulabilir.

 

Kendisini kiþiliksiz aþaðýlanmýþ hissedebilir.

Özgüveni sarsýlabilir.

Ýradesi ve karar verme süreçleri elinden alýnmýþ insan halet-i ruhiyesini yaþayabilir.

Dýþarý yaþamda sanki herkes kendisine bakýyormuþ gibi "izlenme" psikolojisine kapýlabilir.

Kendisine baský yapanlardan uzaklaþtýðýnda örtüsünü çýkarabilir. Bir taraftan da çeliþkili suçluluk duygusu yaþar. Depresyona girebilir.

Örtüsüyle baðdaþmayacak, "tesettür ruhuna" aykýrý tarzda giyinme ve davranmaya baþlayabilir. Lisan-ý haliyle "baþýmdaki örtüye bakmayýn zorlamayla takýyorum, benim içim farklý..."

 

Bu beyanlarýn bir kýsmý daha da abartýlý ve çeliþkili davranýþlarda bulunabilir. Bulunmamasý gereken ortamlara girebilirler.

 

Modern kýyafetler, aksesuarlar, makyajlar; modern mekanlarda bulunmak, popüler kültür içinde olmak gibi davranýþlar geliþtirebilirler.

 

b. Özgür iradesiyle örtünen kadýn psikolojisi ve davranýþý:

 

Okuduðu kaynaklardan ve aldýðý eðitimden; gördüðü telkinlerden, örnek aldýðý modellerden etkilenerek bir insan örtünebilir. Ýnanarak, iman ederek tesettüre giren bayan, ne yaptýðýndan emin ve özgüvenli olur.

 

Her türlü eleþtiriye, baskýya rahatlýkla karþý koyabilir. Gerekiyorsa, tesettürü için fedakarlýkta bulunabilir.

 

Örtünme þeklinde "tesettürün ruhuna" uygun neyse onu kabul eder. Bunun estetik bir hale gelmesine de dikkat eder. Olumlu veya olumsuz bir aþýrý dýþavurumdan kaçýnýr.

 

Davranýþlarýnda "tesettür" anlayýþýný göstermeye gayret eder. Bulunmasý gereken ortamlarda olur. Baþka arayýþlara girmez.

 

Tesettürün ayný zamanda bir ibadet olduðu inancýyla hareket eder.

 

4. Örtünmeyen bayanlarýn örtünenlere farklý bakýþ ve davranýþlarý

 

Örtünmeyen, ama ailesinde örtünen bayanlarýn olmasý durumunda sýcak karþýlama olabilir. Þayet kendisine örtünme konusunda baský yapýlmýþsa, tepki duyup karþý durabilir. Ýçinde günün birinde örtünme meyli olanlar, genelde çok ýlýmlý ve sýcak yaklaþýrlar. Örtünen bayanlarla ayný ortamda olan ve olumlu etkilenenler de pozitif düþünebilirler.

 

Örtünme olayýna "kiþisel", "insani tercih", "demokratik hak" olarak bakanlarýn bir kýsmý tesettüre karþýdýr, fakat onun kullanýlmasýna karþý deðillerdir. Yasaklamaya karþýdýrlar. (Örn: Gülay Göktürk, Canan Barlas)

 

Tesettürü Arap giysisi ve çaðdýþý bulan bayanlar þiddetle karþýdýrlar. Yasaklanmasýný savunurlar.

 

Dini inancý olmayan ya da zayýf olan bayanlarýn bir kýsmý, tesettürün hatýrlattýðý dini mesajlardan rahatsýz olurlar. "Gerçekten din varsa, bazý kurallar varsa"nýn çeliþkisiyle yüzleþmek rahatsýz ettiði için tesettürle karþýlaþmak istemezler.

 

Kendisini kadýn haklarý savunucusu olarak tanýmlayan bayanlarýn bir bölümü bunu demokratik, inanç eksenli bir hak olarak görür. Diðer bölümü ise, "çaðdýþý anlayýþlarla" "baský altýnda kalan, kuþatýlan, beyni yýkanan, zorla örttürülen" bayanlarý "esaretten" kurtarmak için tesettüre karþýdýrlar ve yasaklanmasýndan yanadýrlar.

 

Siyah çarþafý, estetik olmayan bazý örtü biçimlerini sýrf estetik açýdan hoþ bulmadýklarý için karþý olan bayanlar da vardýr.

 

Örtünün bir "simge, sembol" ve yaþam biçimi, ideoloji dayattýðýna inanan bayanlar da þiddetle örtüye karþýdýrlar.

 

Örtünün kadýný geri plana attýðýna, baskýladýðýna, erkeðe "kul" yaptýðýna inanan bayanlar da þiddetle örtüye karþýdýrlar.

 

"Beni zorlamadýkça, karýþmadýkça nasýl giyinirlerse giyinsinler" diyenler de vardýr.

 

5. Örtüye/Örtünmeye Verilen Deðiþik Anlamlar ve Psikolojiler

 

Ailesinde dini yoðunluk yaþayan ve doðal sonuç olarak örtünen bayan, geleneksel yapýnýn davranýþýný sürdürür; "anormal durum yoktur."

 

Araþtýrarak, içselleþtirerek örtünen bayan sonucu "olmasý gereken" sýradan bir olay olarak görür.

 

Bazý bayanlar örtünerek Allah'a daha çok yaklaþtýklarýný düþünürler, manevi bir iklim yaþarlar. Bir kýsmý, örtünmenin bir "ayrýcalýk", "nitelik" olduðuna inanýr. Örtünmeyen bayanlara acýyarak bakanlar olduðu gibi, onlar için dua edenler de olur.

 

Kendi yaþadýklarýný, elde ettiklerini hemcinsleri de yaþasýn diye onlara telkinde bulunan, "teblið" yapanlar da vardýr.

 

Örtünün kesin bir "farz/emir" olduðunu kabul eden bayanlarýn bir bölümü, hemcinslerine baský yaparlar, Cehennemle tehdit ederler. Örtünmeye zorlarlar. Böylesi bir devirde örtünerek "büyük bir görev" yaptýðýna inanan kadýn kendisini büyük mükâfatlarýn beklediðine inanýr. Allah'ýn kendisini Cennete göndereceðini düþünür.

 

Ýdeolojik "siyasal bakýþlý" bayanlarýn bir kýsmý örtüyü ayný zamanda bir sembol, "irþad" ve "teblið" aracý olarak görebilir.

 

6. Bazý Olgular/Durumlar/Ani Geliþmeler Sonucu Örtünen Kadýnlar ve Davranýþlarý

 

Ýnsan hayatýnda ani kayýplar, kazalar, hastalýklar, aþklar, ihanetler, terk edilmeler gibi beklenmedik olaylar meydana gelebilir. Bunlar gibi zayýf, aciz, çaresiz duygulaným içerisindeki bir çok insan "dine yönelir." Kadýnlarýn bazýlarý bu durumda örtünmeye ve dini vecibelerini yerine getirmeye baþlarlar.

 

Örneðin, ebeveynlerinden birini kaybeden bir bayan, onlarýn hayattayken örtünme yönündeki telkinlerine uyarak, onlarý "mutlu" etmek için örtünebilir. Veya ölüm gerçeðiyle yüzleþen bir insan aniden örtünebilir.

 

Ayrýca, eþiyle ciddi problemleri olan bazý hanýmlar, çaresizlik ve mutsuzluklarýný, dine yönelip örtünerek gidermeye çalýþýrlar. Bu geliþme karþýsýnda eþler ya daha da þiddetli geçimsizlik içine girer, ya da herkes kendi dünyasýný kurup birbirine bulaþmadan yaþayýp giderler.

 

Ciddi kiþilik bozukluðu olan (antisosyal-borderlayan-histrionik) bazý kadýnlar; aniden örtünebilir, aniden açýlabilirler. Birçok insan buna bir anlam veremez.

 

Manik-depresif (iki uçlu mizaç bozukluðu) denen rahatsýzlýðý olan bazý bayanlar, hastalýðýn etkisiyle aniden tesettürden çýkabilir, açýlýp saçýlabilir ya da birden dine yönelip örtünebilir. Bir süre sonra hastalýk geçince tekrar eski haline döner.

 

Kadýnlar arasýnda daha çok görünen "panik-atak" durumunda da ciddi ölüm korkularý yaþandýðý için, kiþiler örtünebiliyor ve dine yönelebiliyorlar. Bu bayanlarýn bir kýsmý panik ataklarý düzelince örtülerini çýkarýp eski yaþamlarýna dönerler, bir bölümü de örtüsüyle yaþamaya devam ederler.

 

Baþörtülü insanlara, özellikle öðrencilere getirilen yasaklar ve baskýlara tepki olarak örtünen birçok bayan da vardýr.

 

Ailesiyle ciddi çatýþmalarý olan bazý genç kýzlar; aileye olan tepkilerini göstermek ve kendilerini kanýtlamak, ayrý kiþilik olduklarýný göstermek için örtünebilirler. Bu kýzlarý aileleri psikiyatrlara getirmeye çalýþýrlar.

 

7. Baþörtüsü Yasaðýnýn Bireylerde, Toplumsal Yaþamda, Psiko-sosyal Yansýmalarý

 

Özellikle, 28 Þubat 1997'den sonra; ciddi ve kararlý bir þekilde baþörtüsü birçok alanda yasaklandý. En büyük yasaklama üniversite öðrencisi kýzlara uygulandý. Kamuda ve özel sektörün birçok kolunda bu yasaklama uygulamalarý tatbik edildi. Öðrencilerin büyük çoðunluðu okullarýný býrakmak zorunda kalýrken, bir kýsmý baþýný açarak ya da peruk takarak okuluna devam etmeyi tercih etti.

 

Maddi durumu iyi olan bazý kýzlar da yurtdýþýnda baþörtüleriyle eðitim görebilecekleri ülkelere gittiler.

 

Diðer yandan toplumda daha önce olmadýðý kadar kutuplaþmalar/ayrýþmalar baþgösterdi. Toplum, baþörtüsü/türban takanlar ve takmayanlar, türbandan yana olanlar ve olmayanlar þeklinde ikiye bölündü.

 

28 Þubat’ýn gerek teorisyenleri, gerekse uygulayýcýlarý "toplumsal mühendislik" yöntemleriyle çalýþtýlar. Medyanýn büyük çoðunluðu sivil toplum kuruluþlarýnýn ekseriyeti, üniversite öðretim görevlilerinin çoðunluðu bu projede yer aldý. 28 Þubat öncesi iktidarda olanlarýn da, gerek bazý özellikleriyle gerekse davranýþlarýyla bu sürece zemin hazýrladýðý dikkat çekti.

 

Bütün propaganda araçlarý ayný anda devreye sokularak "türbanýn laikliðe aykýrý olduðu" tezi iþlendi. Sosyo-ekonomik-kültürel seviyesi yüksek kesimlerde bu tez büyük ölçüde makes buldu. Gerçi, yapýlan bütün kamuoyu yoklamalarýnda toplumun % 70-75'lik ekseriyeti yasaða karþý olduklarýný hep beyan etmiþlerdi. Lakin, sivil-askeri bürokrasi kararýný "yetkilerine" dayanarak vermiþlerdi ve anketleri dikkate alacak durumda deðildi.

 

Bu sürecin baþörtülü kýzlarda, onlarýn ailelerinde ve toplumsal hayatta önemli etkileri olduðu görüldü.

 

Kutubun diðer yanýnda olanlarda, baþörtülüleri rejim için tehlikeli "mahluklar" olarak görmeye baþladýlar. Yolda, deðiþik mekânlarda tesettürlü/türbanlý bayanlar yer yer aþaðýlanýr oldu. Lüks araba kullanan tesettürlü hanýmlarýn arabalarý tekmelendi, laflar atýldý. Kaliteli mekânlarda görülmeleri yadýrgandý. Bazý askeri mekanlarýn önünde diðer sivil halkla beraber balýk tutmalarýna müsaade edilmeyen durumlar yaþandý.

 

Kendilerine ait özel plajlarýn muhafaza perdeleri, ayýraçlarý kaldýrýldý.

 

Neticede, baþörtülülerin yaþamý, geleneksel "ataerkil" anlayýþ çemberine sokulmaya çalýþýldý.

 

Bazý baþörtülü kýzlarýn aileleriyle ciddi çatýþmalarý/sorunlarý oldu. Maddi, manevi büyük emek vererek okuttuklarý kýz evlatlarýnýn eðitimlerini yarým býrakmamalarýný istediler.

 

Kimi aile, "baþýný aç", "þeriatýn kestiði parmak acýmaz", "günahý onlarýn boynuna" anlayýþýyla hareket etti. Bazý kýzlar ya baþýný açtý, ya da perukla okula devam etti. Bir kýsmý da ailesine direndi. Önemli çatýþmalar/gerilimler yaþandý. Kimisi evi terk etti. Kimisi ciddi depresyonlar yaþadý, intihara kalkýþtý. Bazý aileler ise kýzlarýnýn kararýnýn yanýnda yer aldý.

 

Baþýný açarak ya da perukla okula giden kýzlar da rahat olamadýlar. Yeni durumlarýndan dolayý, herkesin dikkati onlarýn üzerinde oldu. Bazen hiç kimselere görünmeden sessiz sedasýz okullarýna gidip en arka sýralarda ders dinlemeye çalýþtýlar.

 

Baþörtüleri çýkmýþ olsa da "kafa yapýlarý" ayný olduðu düþüncesiyle bazen dýþlananlar, izole edilenler de oldu.

 

Bazý kýzlar "onlardan" olduklarýný göstermek ve kendilerini "onlara" sevdirmek için "onlar" gibi makyaj yapmaya, süslenmeye baþladýlar. Bir süre sonra bu yeni yaþam daha cazip geldi ve artýk böyle "mutluydular".

 

Baþörtüsünü çýkarmadýðý için okulundan ve iþinden olanlar büyük bir boþluk yaþadýlar. Güven duygusunu kaybedenler oldu. Devletine, milletine olan güven ve baðlýlýklarý ciddi yara aldý. Bir kýsmý kýzgýnlýk, öfke, agresif duygular beslemeye baþladý. Vatanlarýnda çaresiz, kimsesiz, güvensiz, yalnýzlýk çeken insanlar oldular. Dýþlanmýþlýk, deðersizlik duygusu bir çoðunda depresyonlar, panik-ataklar ve diðer psikolojik sorunlar ortaya çýkardý.

 

Baþörtülerini çýkarmadýklarý için okulundan, iþinden olan kýzlar muhafazakar kesimden bekledikleri ilgi ve desteði yeterince göremediler. Bu durum onlarda ikinci bir þoka neden oldu. Yýllarca kullanýldýklarýný düþünenler oldu.

 

Bazý iþverenlerin kendilerine, "ikinci hanýmlýk" teklifi dünyalarýný daha da altüst etti. Erkeklere olan güvenleri sarsýldý. Bir kýsmý çaresizlikten; isteyerek ya da istemeyerek, ikinci, üçüncü hanýmlýk pozisyonuna düþtü. Zamanla isyan eden, intihara kalkýþanlar, ciddi psikolojik bunalýmlar yaþayanlar oldu.

 

"Erkek milletinin dinlisi de dinsizi de ayný" yargýsý oluþmaya baþladý. Evliliði kafasýndan silip atanlar, korkanlar oldu.

 

 

Köprü dergisinden