Teþehhüdde parmaklar nasýl tutulmalýdýr? Ýþaret parmaðýný ne zaman kaldýrmak gerekir?

[Selim]

Hanefilere göre: (1) Namaz kýlan kiþi teþehhütte sað elini sað uyluðu üzerine, sol elini sol uyluðu üzerine koyar ve parmaklarýný açar. Bu durum aynen iki secde arasýndaki oturuþ gibidir. Parmaklarýn arasý az açýlýr, uçlan dizlerin üzerine konur, fakat en sahih olan görüþe göre, ellerle diz kapaklarý tutulmaz. Mutemed olan görüþe göre, kelime-i þehadet getirirken sað elin iþaret parmaðý, "Lâ ilâhe"nin "Lâ"sýnda kaldýrýlýp uluhiyetin ispatý sýrasýnda yani "Ýllallah" derken indirilir ki, bu kaldýrma ve indirme iþaretleri ile Allah'ýn eþinin bulunmadýðýný teyit edilmiþ olsun. Oturuþta parmaklarýn hiç biri yumulmaz.

 

 

 

Bunlann dayandýklan delil, Sahih-i Müslim'de Ýbni Zübeyr'den rivayet edilen ve buna delâlet eden bir hadistir. Çünkü Müslim'deki rivayette sadece iþaret parmaðýnýn kaldýnlýp indirilmesi ile yetinildiði zikredilmiþtir.

 

 

 

Malikilere göre: (2) Teþehhüt durumunda sol el serbest býrakýlýr ve iþaret parmaðý ile baþ parmak dýþýnda sað el yumulur. Bu parmaklar da küçük parmak, onu takip eden parmak ve orta parmaktýr. Bu parmaklarýn baþ kýsmý baþ parmaðýn dibindeki etli kýsma bitiþtirilip iþaret parmaðý ile onunla iþaret ediliyormuþçasýna uzatýlýr.

 

 

 

Teþehhüdün baþýndan sonuna kadar iþaret parmaðýnýn vasat bir þekilde saða sola hareket ettirilmesi menduptur. Aþaðý yukan tarzýnda deðil. Bunun dayandýðý delil Vail b. Hucr'un rivayet ettiði hadistir. Vail, Hz. Peygamber (a.s.)'in namaz kýlma þeklini anlatýrken þöyle diyor: "Sonra oturup sol ayaðýný yere yatýrdý ve sol elinin avuç kýsmýný uyluðu üzerine ve sol dizi üzerine koydu ve sað dirseðini sað uyluðunun hizasýna getirdi. Sonra parmaklarýndan ikisini yumarak halka þeklinde yaptý, sonra parmaðýný kaldýrdý ve bu parmaðýný hareket ettirdiðini gördüm, dua ediyordu."(3-4)

 

 

 

Þafiî ve Hanbelîlere göre: (5) Birinci ve ikinci teþehhütte otururken ellerin iki uyluk üzerine konulmasý sünnettir. Þâfiilere göre, kiþi sol elini açýp parmaklarýný birbirine bitiþtirir. Öyle ki, parmaklarýn uçlarý diz kapaklarý ile eþit bir duruma gelmelidir, yine parmaklarýn uç kýsmý bütünü ile kýbleye karþý yöneltilmiþ ve parmaklann arasý açýk olmamalýdýr. Çünkü parmaklarýn arasýný açýk tutmak baþ parmaðýn kýbleden çevrilmesine yol açar.

 

 

 

Þâfiilere göre teþehhütte oturan kiþi sað elini sað uyluðu üzerine kor ve elin küçük parmaðý ile onun yanýndakini ve orta parmaðýný yumar. Hanbebîlere göre ise, baþ parmaðýný orta parmaðý ile birlikte halka yapar.

 

 

 

Sonra iþaret parmaðý ile iþaret ederek "Ýllallah" sözünde parmaðý kaldýrýr, fakat saða sola hareket ettirmez. Hz. Peygamber (a.s.) böyle yapmýþtýr. Devamlý olarak da yukarýda Ýbni Zübeyr'in rivayetinde geçtiði üzere parmaðýna bakar.

 

 

 

Þafii ve Hanbelilerde azhar olan görüþe göre oturan kiþi teþehhütte baþ parmaðýný iþaret parmaðýna bitiþtirir. Bunun þekli 53 rakamý gibi olur. Baþ parmaðý elinin altýna avuç içine almak suretiyle bu rakam görünümü temin edilir. Eðer baþ parmak ile iþaret parmaðýný birlikte salýverirse yahut orta parmaðýn üzerinde ikisini yumarsa yahut baþlarý ile ikisi arasýnda halka yaparsa yahut orta parmaklarýn ucunu baþ parmaðýna baðlarsa sünneti yerine getirmiþ olur. Çünkü bütün bunlarla ilgili hadisler gelmiþtir. Fakat birincisi daha faziletlidir. Nitekim Þâfiflerde bu görüþü benimsemiþlerdir. Çünkü ravileri daha fakih kimselerdir.

 

Þâfiiler ve Hanbelilerin bu meselede dayandýklan delil Ýbni Ömer'in rivayet ettiði hadistir: "Hz. Peygamber (a.s.) sað elini sað dizi üzerine koyup elli üç sayýsý þeklinde parmaklarýný yumdu ve iþaret parmaðý ile iþarette bulundu." (6) Parmaklan hareket ettirmemesi gerektiðinin delili Abdullah b. Zübeyr'in rivayet ettiði þu hadistir: "Hz. Peygamber (a.s.) dua ettiði zaman parmaðý ile iþaret eder ve parmaðýný hareket ettirmezdi."(7) Sa'd b. Ebu Vakkas'ýn rivayetinde ise þöyle buyurulmaktadýr: "Ben parmaklarýmla dua ederken Hz. Peygamber (a.s.) bana uðradý, ve "ehad, ehad" diyerek iþaret parmaðý ile iþarette bulundu." (8)

 

 

 

Dipnotlar:

 

1- ed-Dürrü'l-Muhtâr, I,474,231 - Neylü'l-Evtâr, II, 283.

2- eþ-Þerhu's-Saðýr, I, 330.

3- Beyhaki þöyle dedi: Hareket ettirmekten maksadýnýn onunla iþaret etmek olmasý muhtemeldir. Hareketinin tekrarlanmasý deðil. Dolayýsýyla bu þekilde Ýbni Zübeyr'in rivayeti ve Ahmed, Ebu Dâvud, Neseî ve Ýbni Hýbban nezdindeki þu sözler arasýnda çeliþki meydana gelmemektedir "Hz. Peygamber (a.s) iþaret parmaðý ile iþaret eder, onu hareket ettirmez, gözü bu parmaðýndan öteye geçmezdi." Neylü'l-Evtâr, II, 283.

4- Bu hadisi Ahmed, Neseî, Ebu Dâvud, Ýbni Mace, Ýbni Huzeyme ve Beyhaki rivayet etmiþlerdir. (Neylü'l-Evtâr, II, 283.) Beyhaki Ýbni Ömer'den zayýf bir hadis rivayet etmiþtir: "Namazda parmaklarý hareket ettirmek, þeytana korku vermektir."

5- MuðnÝ'l-Muhtâc, 1.172 vd.; Haþiyetü'l-Bacuri, 1,177; el-Muðnî, I, 534.

6- Bu hadisi Muslim rivayet etmiþtir. Bu keyfiyetin elli üç olmasý bazý hesapçýlara göredir. Çoklarý bu þekle 59 adýný vermektedirler. Fakihler haberin lafzýna dayanarak elli üç manasýný tercih etmiþler­dir.

7- Ahmed, Ebu Dâvud, Nesei ve Ýbni Mace rivayet etmiþlerdir.

8- Bu hadisi Nesei rivayet etmiþtir.

 

Ýslam Fýkhý, Vehbe Zuhayli, c. II, s. 39-40