Darwin'in ilmi, Þems'in irfaný (Dücane Cündioðlu, Yeni Safak, 13.03.2010)

[carpe_fortunam]

Darwin'in ilmi, Þems'in irfaný

— "Geçenlerde Shakespeare okumayý denedim; o kadar saçma geldi ki kusacak gibi oldum." (I have tried lately to read Shakespeare, and found it so intolerably dull that it nauseated me.)

 

Kim söylüyor bu sözü?

 

Ýçinde yaþadýðýmýz çaða damgasýný vurmuþ birkaç bilimadamýnýn belki de en ünlüsü!

 

Din-Bilim çatýþmalarýnýn etkisi hâlâ süren en tartýþmalý ismi!

 

Sevenlerinin nezdinde sadece bir dehâ deðil, neredeyse bir aziz! Karþýtlarýnca da —uzun söze ne hacet— kelimenin tam anlamýyla bir Deccal!

 

Peki ya bu fakire göre?

 

Doðayý, yani taþrayý, yani dýþarýyý bilme arzusunun peþinden koþmak adýna ruh dünyasýna kýymýþ bir tutku adamý! Her kahraman kadar zavallý! Her âþýk kadar acýnasý!

 

Charles Darwin'den söz ediyorum; anlama ve bilme tutkusunun þiddetine ancak hürmet duyulacak bir âþýktan...

 

* * *

 

Bilmek sadece beyne ýzdýrab deðil; insanýn gönlüne hasar da verir.

 

Bencilliðin en büyük zararý ben'in kendisinedir; yani, tutkunun... yani, ne pahasýna olursa olsun hakikati avuçlama hýrsýnýn....

 

Akýl ve zekâyý yoðun bir biçimde faal hâlde tutmanýn insanýn en deðerli, en duyarlý yanýný, yani hissiyat tarafýný —eðer gerekli tedbirleri almazsa— nasýl da ezip yok edebileceðini gösteren nadir örneklerden biridir Darwin'in entelektüel yaþamý!

 

Böceklerin, bitkilerin, kuþlarýn peþinde geçen nice yýldan sonra, yayýmlanacaðýný düþünmeksizin, sadece çocuklarýnýn okumasý amacýyla, 1876'dan itibaren kaleme almýþ olduðu notlarýnýn baþlýðý þöyledir: Recollections of the Development of my Mind and Character (Zihnimin ve Kiþiliðimin Geliþimiyle Ýlgili Anýlar).

 

Oðlu Francis Darwin'in derlediði bu anýlarýn Türkçesi geçen yýl Daktylos Yayýnevi tarafýndan neþredilmiþti, oradan aynen aktarýyorum:

 

— "Otuz yaþýma ve hatta sonrasýna kadar þiir okumak bana büyük haz verdi; hatta okullu bir çocuk gibi Shakespeare'den, özellikle de onun tarihsel oyunlarýndan büyük zevk aldým. Ayrýca eskiden resimden hoþlanýr, müzikten ise büyük haz alýrdým."

 

Peki sonra?

 

Sonrasý çok acý!

 

— "Ama artýk uzun yýllardýr bir þiir dizesi okumaya tahammül edemiyorum. Geçenlerde Shakespeare okumayý denedim; o kadar saçma geldi ki kusacak gibi oldum. Ayrýca resimler ve müzik konusundaki zevkimi de neredeyse kaybettim. Müzik artýk bana haz vermekten ziyade, genelde, üzerimde çalýþtýðým konu hakkýnda fazlaca enerjik olmamý saðlýyor. Güzel manzara konusundaki duygularýmý koruyorum ama bu da bana eskiden olduðu gibi müthiþ bir haz vermiyor."

 

Þiir, resim ve müzik, Darwin'in kaybettikleri iþte bunlar. Kýsacasý haz!

 

Sanatla neredeyse alâkasý kalmamýþ bir zihin. Belki bir hesap makinesi keskinliðinde, ve fakat bir o kadar da duygusuz! Çünkü hazdan mahrum.

 

Kavramlarýmýzý düþünce faaliyetiyle oluþtururuz, yani beynimizi çalýþtýrarak, aklýmýzý da faal hâlde tutarak... Duygularýmýzý oluþturan ise, haz ve acý, lezzet ve elem'dir. Tecrübenin ta kendisi. Deneyimin, yani bütünüyle yaþamýn...

 

Hesap makinelerinin kesinliði/ keskinliði, ya duygularýn yokluðu, ya da yitimi pahasýnadýr.

 

— "Beynim, geniþ bir veri koleksiyonu içinden genel yasalarý öðüten bir makineye dönmüþ gibi görünüyor. Ama bu durum, niçin beynimdeki o daha yüce zevklerin yer aldýðý kýsmýn körelmesine neden oldu anlayamýyorum."

 

Darwin hakikati taþrada aradý. Aradýðýný buldu da.

 

Ama taþranýn hakikatini. Zahirin hakikatini.

 

* * *

 

[...]

 

Yasal Uyarý: Yayýnlanan köþe yazýsý/haberin tüm haklarý Diyalog Gazetecilik San. ve Tic. Ltd. Þti.'ne aittir. Kaynak gösterilse dahi köþe yazýsý/haberin tamamý özel izin alýnmadan kullanýlamaz. Ancak alýntýlanan köþe yazýsý/haberin bir bölümü, alýntýlanan köþe yazýsý/habere aktif link verilerek kullanýlabilir.

 

http://yenisafak.com.tr/Yazarlar/?i=21331&y=DucaneCundioglu