Çocuða hangi yaþta, nasýl dini eðitim?

[zehra]

Çocuklarýn dinî eðitiminde her yaþýn ayrý bir önemi vardýr. Saðlýklý bir din eðitimi verebilmek için her anne-babanýn yakýn ve uzak plan olmak üzere belirli hedefleri olmalýdýr

 

Müslüman bir toplumun bireyleri olan çocuklarýmýz þu veya bu þekilde Allah, peygamber ve melekler hakkýnda bazý þeyler duymakta ve bunlar hakkýnda sorular sormaktadýr. Çocuðun ilk eðitimcisi olmalarý münasebetiyle anne-babalarýn üzerlerine düþen en önemli vazife çocuðun sorularýna hazýrlýklý olmak, hangi yaþta neyi nasýl öð­retebileceðim öðrenmektir.

 

Çocuklarýn dinî eðitiminde her yaþýn ayrý bir önemi vardýr. Ancak din eðitimi ve dinî duygularýn geliþimi açýsýndan okul öncesi dönem, "altýn çað" olarak nitelendirebileceðimiz en önemli dönemdir. Bu dönemin iyi deðerlendirilmesi; anne-babanýn din eðitimi konusunda saðlam bilgilere sa­hip olmasý, çocuðun hangi sorusuna nasýl cevap vereceðini bilmesi ve hangi bilgiyi hangi aþamada, hangi çerçe­vede öðreteceðinin bilincinde olmasýna baðlýdýr.

 

Kur'an'ýn ve Hz. Peygamber'in (s.a.v.) metodu olan tedrici eðitim metodunu biz de çocuklarýmýzýn dinî eði­timinde uygulamak durumundayýz. Eðitimin süreç içeri­sinde gerçekleþen bir olgu olduðunu hiçbir zaman unut­mamak gerekir. Onlarý yetiþtirirken daima beklemeli, teenni ile hareket etmeli ve basit alýþtýrmalarý býkma­dan, usanmadan tekrarlamalýdýr. Çocuðun iman esasla­rýný öðrenmesi ve ibadet alýþkanlýðý kazanmasýnda her zaman sabýrlý olunmalýdýr.

 

Saðlýklý bir din eðitimi verebilmek için her anne-babanýn yakýn ve uzak plan olmak üzere belirli hedefleri olmalýdýr. Bu çerçevede okul öncesi dönem sevdirme ve benimsetme, yedi yaþ ve sonrasýnda ergenlik dönemine kadar süreç ise ibadetlere alýþtýrma süreci olarak deðerlendirilmelidir.

 

 

ÝKÝ YAÞ

 

Ýki yaþýndaki çocuklarda özellikle dil alanýnda büyük geliþmeler yaþanýr. Bu yaþta çocuk sosyal açýdan kendisi dýþýnda ama kendisini ilgilendiren dýþ dünya ile ilgili konulara ilgi göstermeye baþlar. Bu yaþta çocuklara dinî hikâyeler okumak ve din­letmek, Kur'an-ý Kerim ve güzel sözler dinlemesini saðlamak yaþýna uygun bir uygulama olacaktýr. Bu yaþta "la ilahe illallah" yani kelime-i tevhidi çocuk­lara ezberletebiliriz.

 

 

ÜÇ YAÞ

 

Üç yaþýn baþlarýndaki çocuklar dengesiz, olum­suz, kararsýz ve isyankârdýr. Büyüklerin sözlerini dinlemez, hatta tersini yapar, kýsýtlandýðý zaman ise öfkelenir, çevresinden yardým istemez, kendi ba­þýna iþlerini yapmaya çalýþýr. Bu davranýþ þekilleri, çocuða göre deðiþmekle beraber üç yaþýn ortala­rýnda veya sonlarýnda azalýr, normale döner. Ancak bu dönemde oluþan saplantýlar ve ruhsal bunalým­lar ileriki yýllarda inatçýlýk ve direnç belirtileri þek­line dönüþebilir. Bundan dolayý çocuklara bir takým dinî içerikli bilgileri zorla verme, ibadet kalýplarýný öðretme gibi çabalar içine girerek çocukla inatlaþ-mayýnýz. Aksi takdirde çocuk, bu konularda ömür boyu olumsuz bakýþ açýsýna sahip olabilir. Bu se­beple özellikle bu yaþ grubundaki çocuklara baský ve zorlamalardan kaçýnmak gerekir. Onlarý isteme­diði bir dinî faaliyeti gerçekleþtirmeye zorlamama­lýdýr.

 

Üç yaþýn sonlarýnda sakinlik dönemi baþlar. Çocuk daha dengeli ve ölçülü hareket etmeyi öðrenir. Bu yaþ çocuðu çok soru sorar, "neden" ve "niçin"lerle konuyu irdeler. Allah'a, meleklere dair, Hz. Peygam­bere ve diðer iman esaslarýna dair çok fazla soru sormaya baþlar. Ancak ona basit ve anlaþýlýr, kýsa cevaplar vermekle yetinin. Bu yaþta çocuðun sinir sistemi hazýr olmadýðý için ona uzun dualar ve su­reler ile bazý bilgileri zorla ezberletme gibi davra­nýþlardan kaçýnmak gerekir. Bu süreçte çocuðun anne-babayla beraber namaz ibadetini yerine ge­tirmesine müsaade edilmelidir. Ama ýsrarla her se­ferinde ondan yapmasýný isteyerek de nefret ettir­memelidir.

 

 

DÖRT YAÞ

 

Dört yaþ, çocuðun en çok araþtýrmacý olduðu dönemlerden birisidir. Her þeyi öðrenmek ister. Bu yaþta çocuða seveceði, hoþuna giden hikâyelerden bol bol okuyun ya da anlatýn. Dinî temalarý, hikâye ve masal diliyle iþleyin. Bunun için dinî hikâyeler ve seçilmiþ masallardan yararlanabilirsiniz. Elinizde mevcut deðilse bile siz kendiniz kurgulayarak ço­cuða vermek istediðiniz mesajý bir hikâye içinde ve­rebilirsiniz.

 

 

BEÞ YAÞ

 

Beþ yaþ, çocukluk evresinin düðüm noktasýdýr. Bu yaþý "altýn yaþ" olarak nitelendiriliriz. Bu yaþ ço­cuðu çevresine uyum gösterir. Bu yaþta çocuklar ev iþlerine yardým etmeyi sever, zayýf ve küçükleri ko­rur, baþkalarýnýn üzerinde olumlu tesir býrakmak is­ter, iþte bu çað çocuðun bir takým ibadetlere, dinî ritüel ve davranýþlara aþinalýk kazandýrabilmesi için en önemli zaman dilimidir, inanç esaslarý temel an­lamda bu çaðda iyi ve doðru þekliyle kavratýp be­nimsetebilirsiniz.

 

 

ALTI YAÞ

 

Altý yaþýnda (bazen beþ buçuk yaþýnda) çocuk üç yaþlarýnda olduðu gibi tekrar olumsuz davranýþlar gös­tereceði bir döneme adým atmýþtýr. Çevresiyle çatýþ­maya girer, uyumsuzluk gösterir. Her zaman birinci ve en iyi olmak ister. Bu dönemde çocuk mantýksal düþünmeyi öðrenmeye baþlamýþtýr. Bu dönemde ço­cuða bol bol dinî hikâyeler okumalý, bununla kalma­yarak onlarý hafýzasýnda tutmasýný saðlamalý ve soru­lar sorarak zihnini çalýþtýrmayý öðretmelisiniz.

 

Her ne kadar çocuklar üç-dört yaþlarýndan itibaren sorular sormaya baþlasa da onlarýn bu so­rularýnýn bir yetiþkin gibi anlatýlaný tam anlamak veya cevabýný kavramak þeklinde olmadýðýný bil­melisiniz, iþin hakikatinde çoðu zaman çocuklar sorduklarý sorunun cevabýyla çok fazla ilgili de­ðillerdir. Ancak beþ-altý yaþlarýndan itibaren ço­cuðun sorduðu sorular geliþigüzel sorulan sorular deðil, dinlenmek ve cevaplarýný öðrenmek için­dir ki bu da çocuðun kendisine verilenleri almaya hazýr olduðu manasýna gelmektedir. Bu sebeple özellikle beþ-altý yaþlarýnda sorulan sorularý cid­diye almalý gerektiði gibi cevaplandýrma gayreti içine girmelisiniz.

 

 

YEDÝ YAÞ

 

Altý-yedi yaþlarýna kadar bütün pedagoglarýn ittifak ettiði nokta bu dönemin bilgi öðretme ve ezberletme zamaný olmadýðý, sevdirme ve benim­setme zamaný olduðu gerçeðidir. Temyiz çaðýna kadar çocuklara iman esaslarýnýn ayrýntýlarýný ve bir takým kelami bilgileri öðretmek asýl amacýnýz olmamalýdýr. Allah sevgisi, Peygamber sevgisi ka-zandýrýlýrsa bu dönem için asýl aþama kat edilmiþ demektir.

 

 

ON YAÞ

 

Altý-on yaþ arasýnda çocuklarýn iniþli çýkýþlý ba­zen dengesiz ve olumsuz davranýþlar gösterdiðini bilmelisiniz. Çocuk ancak on yaþýnda iken beþ ya­þýnda gösterdiði denge ve düzeni yani ölçülü dav­ranýþ özelliðini kazanacaktýr. Bu yaþ grubunun en temel özelliklerinden birisi de çocuklarýn çok kolay etkilenme özelliðidir. Bu yaþlar arasýnda çocuklarýn tutarsýz özellik gösterebileceðinin bilincinde olarak onlarý ibadetlere alýþtýrmada çok zor þeyleri tercihle karþý karþýya býrakmayýn. Ama ibadet ve iman eði­timini de bu çaðda tamamen yerleþtirmeye ve be­nimsetmeye çalýþmalýsýnýz. Bu dönem, çocuðun akli melekelerinin olgunlaþma, kendilerine göre doðru ve yanlýþlarý ortaya koyma zamanýdýr. Bundan do­layý dinî doðrularý çocuða benimsetmek önemlidir. On yaþýna giren çocuðun huzurlu döneme girmesi de bu yaþýn çocuklarýn artýk bazý ibadetleri tam ola­rak yerine getirme zamanýnýn olduðunu gösterir.

 

 

ON YAÞ SONRASI

 

On yaþ sonrasýnda çocuklarda ergenlik dönemi­nin etkileri kendisini gösterecektir. Çocuðun ergen­lik dönemine kadar din eðitiminden amacýmýz, er­genlik çaðýna girdiðinde çocuklarýmýzýn ibadetlerini kolaylýkla yerine getiren bir fert olmasýný saðlamak­týr. Bunu gerçekleþtirmek ise okul öncesi dönemde iman esaslarýný kavratma, yedi yaþýndan itibaren de namaz-oruç gibi ibadetlere hazýrlýk sürecini baþlat­maya baðlýdýr. Yedi-on yaþ arasý çocuklarýn namaz kýlmalarýný, bir takým ibadetleri gerçekleþtirmele­rini teþvik etmeli, yaptýklarý zaman takdir etmelisi­niz. Ancak on yaþýndan itibaren bu vurgular daha kuvvetli olmalýdýr.

 

 

Süleyman Karacelil

[aynali_ayna]

Paylasim icin sag ol zehra bacim, evet kücük deyip gecmemek gerekir.